Ορόσημα μιας γειτονιάς
Κι ανάμεσα στις αντιθέσεις, ξεχωρίζουν
ορόσημα που θυμίζουν το παρελθόν και
σηματοδοτούν το παρόν της περιοχής.
Το πιο εμβληματικό κτίριο της
ευρύτερης περιοχής του Κολωνού
είναι το Δημόσιο Καπνεργοστάσιο.
Χτισμένο γύρω στο 1930, σε οικόπεδο
19 στρεμμάτων, φιλοξένησε περίπου
25 καπνοβιομηχανίες. Το εντυπωσιακό
αίθριο με τη γυάλινη πυραμιδοειδή
οροφή ξεχωρίζει ακόμη και σήμερα.
Από το 1989 χαρακτηρίστηκε διατηρητέο
μνημείο και πέρασε στη Βουλή των
Ελλήνων. Μετά την ανακαίνιση του 2005
λειτουργεί ως Βιβλιοθήκη της Βουλής
και χώρος εκθέσεων. Έχει προταθεί να
στεγάσει Μουσείο Καπνού ή ευρύτερο
κέντρο πολιτισμού – ιδέα που περιμένει
ακόμη την υλοποίησή της.
Αλλά τα σημάδια της περιοχής δεν
είναι μόνο μνημειώδη. Μικρές γωνιές
σε ταξιδεύουν έξω από την πόλη: ο
Άη Νικόλας, χαμηλωμένος κάτω από
το επίπεδο του δρόμου, κρύβεται
ανάμεσα σε δέντρα. Η εκκλησία του
Εσταυρωμένου στη Λένορμαν θυμίζει
χωριό, με χωματόδρομο και χωράφια
γύρω της. Κι έπειτα το εκκλησάκι του Αη
Νικόλα του Χωστού: βυθισμένο μέσα
στο γυάλινο κτίριο των ΚΤΕΛ, προκαλεί
έκπληξη με την ιδιαιτερότητα του
τοπίου. Εικόνες που αποκαλύπτουν τη
διπλή φύση της γειτονιάς: μιας περιοχής
σε ανάπτυξη, αλλά με σπαράγματα που
σε γυρίζουν πίσω στον χρόνο.
Ανάμεσα σε αυτά τα ίχνη, ξεχωρίζει και
η ζωντανή διεκδίκηση των κατοίκων.
Η περιοχή γύρω από τον Άη Γιώργη
είναι η μοναδική με διαμορφωμένο
χώρο αναψυχής μέσα στον οικιστικό
ιστό της Ακαδημίας Πλάτωνος. Είναι
μικρός, όμως συμπληρώνεται από το
μεγάλο πάρκο. Οι κάτοικοι διεκδικούν
περισσότερους χώρους πρασίνου,
επέκταση του πάρκου και αξιοποίηση
αδόμητων εκτάσεων. Με μπροστάρη
την Επιτροπή Κατοίκων Ακαδημίας
Πλάτωνος, έχουν καταφέρει σημαντικές
νίκες. Συχνά, οι ανάγκες τους δεν
ταυτίζονται με τις προτεραιότητες της
Πολιτείας ή των επιχειρήσεων που
βλέπουν στην περιοχή επενδυτικές
ευκαιρίες. Όμως οι κάτοικοι επιμένουν:
θέλουν μια πόλη πιο ανθρώπινη, με
χώρους πρασίνου και πολιτισμό, που
να σέβεται όσους ζουν και φροντίζουν
καθημερινά τη γειτονιά.

Οι μυστικοί λαχανόκηποι —
δίπλα στις λεωφόρους
Κι ενώ η γειτονιά κρατά μνήμες και
ορόσημα, στα όρια με τις εθνικές οδούς
απλώνεται ένας άλλος κόσμος: το ΒΙΟ.
ΠΑ. Δρόμοι άναρχοι, συχνά αδιέξοδοι,

μάντρες αυτοκινήτων, μηχανουργεία,
συνεργεία, χώροι στάθμευσης βαρέων
οχημάτων, μονάδες ανακύκλωσης.
Ένα χαώδες μωσαϊκό δραστηριοτήτων
που δύσκολα προσελκύει τον
επισκέπτη. Μικρές λεπτομέρειες
όμως αποκαλύπτουν το παράδοξο:
μια ταμπέλα έγραφε κάποτε «Οδός
Ανώνυμη Πάροδος» — σαν σχόλιο στην
ίδια την περιοχή.
Εδώ βρισκόταν και το εργοστάσιο
κλωστών «Πεταλούδα» του Μουζάκη.
Στον χώρο σχεδιάστηκε το εμπορικό
κέντρο Academy Gardens, που
δεν έγινε ποτέ χάρη στις έντονες
αντιδράσεις των κατοίκων. Σήμερα, στη
θέση του, δεσπόζουν οι πολυεθνικές
Leroy Merlin και McDonald’s. Το όνειρο
να μετατραπεί σε χώρο πολιτισμού και
κοινής χρήσης παραμένει μακρινό —
αλλά δεν έχει ξεχαστεί.
Κι όμως, πίσω από αυτό το σκηνικό,
στο κέντρο της Αθήνας υπάρχουν
ακόμη λαχανόκηποι. Κρυμμένοι πίσω
από μάντρες στη Λένορμαν, δεν
φαίνονται από τον δρόμο. Όταν όμως
στρίψεις στα στενά, αποκαλύπτονται:
καλλιεργημένα χωράφια περίπου δέκα
στρεμμάτων, ζωντανή ανάμνηση μιας
εποχής που ο Κηφισός τροφοδοτούσε
την πόλη. Τα τοπωνύμια γύρω το
μαρτυρούν: Κολοκυνθούς (από τα
κολοκύθια), Σεπόλια («είσοδος στην
πόλη»). Η εικόνα των χωραφιών δίπλα
σε πανύψηλες πολυκατοικίες είναι
συγκλονιστική.
Οι κάτοικοι ονειρεύονται την
απαλλοτρίωση και ενοποίηση των
εκτάσεων με το Αρχαιολογικό Πάρκο,
ώστε να δημιουργηθεί ενιαίος
πράσινος χώρος. Μια προοπτική
που παραμένει αβέβαιη, παρά τις
επιχορηγήσεις και τις προσπάθειες των
τελευταίων χρόνων.
Η αρχαιότερη αλλά και η νεότερη
ιστορία βρίσκονται εδώ, στην
Ακαδημία Πλάτωνος. Ανάμεσα σε
αρχαία και πολυκατοικίες, σε πάρκο
και εργοστάσια, σε λαχανόκηπους και
σχέδια κερδοφορίας. Μια γειτονιά που
ενώνει τις πέτρες με το χώμα, τα παιδιά
με τους φιλοσόφους, το χθες με το
αύριο. Ένας τόπος που ανασαίνει∙ κι
όσο τον περπατάς, τόσο σε μαθαίνει να
ανασαίνεις κι εσύ.
Κι ίσως, μέσα από αυτή την καθημερινή
εμπειρία, να κρύβεται και το μέλλον
του: ένας τόπος που μπορεί να γίνει
πρότυπο ανάπτυξης — αν καταφέρει να
αφήσει πίσω του τα φαντάσματα του
παρελθόντος.