Στα χωριά της Φλώρινας

και στη σιωπή των Πρεσπών

Ποιος έχει φωτογραφίσει εξερευνώντας τα ορεινά πλατανοσκέπαστα χωριά της με τους κατοίκους ντυμένους ακόμη με τα παραδοσιακά; Ποιος έχει φωτογραφίσει χορεύοντας στον παλμό της καρδιάς που «πιάνουν» τα χάλκινα των οργανοπαιχτών στα βουνά, τα άλογα στο πετρόκτιστο γραφικό Νυμφαίο, τις λίμνες των Πρεσπών και του Αμυνταίου συντονισμένος με τη σιωπή του τοπίου τους; Οι άνθρωποι των βουνών, τα παλιά καφενεία κάτω από τα πλατάνια, οι μουσικές, το νερό, ο αγέρας, η φύση είναι οι καταλύτες, ώστε να μείνουμε συνδεδεμένοι με την ύπαρξή μας...

Στις πύλες της Φλώρινας, οι καλλιεργητές µάς αγκαλιάζουν µε χιλιάδες ανθισµένα ηλιοτρόπια. Ευγνωµοσύνη... Καλωσοριζόµαστε µε τσιπουράκι από τον 24χρονο Σίµο Οπασίτη. Μεγαλωµένος στα βουνά, στα δεκατρία του ανέλαβε να ανιχνεύσει «θησαυρούς» από τα σπίτια, δηµιουργώντας άξια τη Λαογραφική συλλογή Ακρίτα. Το χωριό που στέκεται αγέρωχο στα 1.050 µέτρα στις πλαγιές του Βαρνούντα µε τους ογδόντα περίπου κατοίκους, υλοτόµους και κτηνοτρόφους. Οι παππούδες µας, βλέπετε, ταξίδευαν στην Ελβετία, στη Ρουµανία, στην Αυστρία, για να εργαστούν στην τέχνη του ξύλου, φέρνοντας πίσω αγαθά µα και γνώσεις αισθητικής µε αποτέλεσµα τα εξαιρετικής αρχιτεκτονικής διώροφα αρχοντικά, που στέκουν ως σήµερα στον χωριό. Πετρόχτιστα ή πλίνθινα, µε µπαλκόνια, καταστήµατα, χαγιάτι και γείσα στη σκεπή χτίστηκαν την εποχή του Μεσοπολέµου και έχουν πάµπολλα λιθανάγλυφα και διακοσµητικά µοτίβα να θαυµάσει κανείς. Λίγα καλοδιατηρηµένα και πολλά αφηµένα στη µοναχικότητά τους.

Ένας µεγάλος ξεριζωµός έλαβε χώρα στον Μεσοπόλεµο από την Καστοριά µέχρι τη ∆ράµα: Στη δικτατορία του Μεταξά δηλητηρίαζαν µε ρετσινόλαδα όποιον µιλούσε δηµοσίως τη ντόπια, µακεδονική γλώσσα. Οι περισσότεροι κατέφυγαν στη σηµερινή Βόρεια Μακεδονία και στη Βουλγαρία. Το 85% των ντόπιων Μακεδόνων ήταν ενταγµένοι στον ΕΑΜ-ΕΛ.ΑΣ και σύµφωνα µε εκτιµήσεις 50 χιλιάδες ακόµη Μακεδόνες, ανάµεσα στους οποίους 10 χιλιάδες ασυνόδευτα παιδιά, υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν βίαια τις ρίζες τους προς τη σηµερινή Βόρεια Μακεδονία και τις χώρες του ανατολικού µπλοκ. Μετά τον εµφύλιο, πολλοί µετανάστευσαν στις υπερπόντιες χώρες λόγω δηµεύσεων των περιουσιών τους. Σήµερα απαγορεύεται η επιστροφή στα χωριά τους ως «Μη Έλληνες το γένος» την ώρα που οι συγγενείς, που παρέµειναν στην Ελλάδα, χαρακτηρίζονται από την ελληνική πολιτεία ως «Έλληνες δίγλωσσοι». Σοκάκια ή «ουλίτσες» στα… µακεδονικά που ως σήµερα χρησιµοποιούνται στον Ακρίτα, στολισµένα µε σπίτια και αποµεινάρια νερόµυλων. Κάποτε η κάθε οικογένεια είχε τον δικό της νερόµυλο. Οι ξύλινοι χάθηκαν, ενώ το 1947 στον εµφύλιο, λέει ένας παππούς, ο ελληνικός στρατός διέλυσε τις µυλόπετρες, αφήνοντας µόνο δέκα ενεργούς µύλους. Ένας από αυτούς, επισκέψιµος µα ανενεργός, είναι του Σουτάρη. Αστείοι µύθοι µιλάνε και για την παλιά ονοµασία του Ακρίτα, το Μπούφος. Ένας από αυτούς, λέει ό,τι οι γέροντες του χωριού µαλώνανε για το όνοµα και ξύπνησαν έναν µπούφο που ως νυκτόβιο πουλί κοιµότανε στο δέντρο. Στα 5 χλµ. βρίσκεται το χιονοδροµικό κέντρο Πισοδερίου. Ο Σίµος κι οι αγγελικές αδερφές του φοράνε ντόπιες φορεσιές, µάλλινες, που είναι δροσερές το καλοκαίρι και ζεστές τον χειµώνα και τριγυρίζουν στις «ουλίτσες». Πολλοί είναι οι νέοι που σπουδάζουν και ταυτόχρονα απασχολούνται στις οικογενειακές καλλιέργειες και στην κτηνοτροφία µένοντας επίµονα εδώ! Λάµπει η λευκή, τοπική πέτρα (µπέλατα τσρκφά) του Αγίου Νικολάου. Χωράει 2000 όρθιους πιστούς και ο γραφικός γυναικωνίτης του είναι σαν παιχνιδιάρικη κρυψώνα παιδιών και... φωτογράφων. Λένε ότι από το 1872 σλάβικες αγιογραφίες «κρύβονται» κάτω από τον σοβά. Μέχρι το 1946, που ξεκίνησε ο εµφύλιος, ο παππάς λειτουργούσε στα σλαβοµακεδονικά. Αριστούργηµα αποτελεί το παλιό σχολείο του Ακρίτα που ολοκληρώθηκε το 1910. Χτίστηκε από πέτρες που για δυο χρόνια κουβαλούσαν αλληλέγγυα από τον παλιό οικισµό οι χωριανοί επιστρέφοντας από τα χωράφια τους. ∆ιαθέτει µαγειρείο µε τραπεζαρία, δωµάτια για τους δασκάλους και θεατρική σκηνή. Μέχρι την απελευθέρωση της Φλώρινας, το 1913, λειτουργούσε σαν βουλγαρικό σχολείο και χωρούσε χίλιους µαθητές. Τότε, το µισό χωριό ανήκε στο ελληνικό κράτος, το άλλο µισό στη Γιουγκοσλαβία και µία λυπηρή µπάρα έστεκε ανάµεσα. Ο αρχιµάστορας Μπραν κατασκεύασε την εκκλησία και το σχολείο µε χρήµατα που υπήρχαν σε κοινό ταµείο από την εποχή της Τουρκοκρατίας, ενώ υπήρχε και ταµείο Αλληλεγγύης µε τρόφιµα για όσους είχαν ελλιπή σοδειά.

Άλωνα (Αρµένσκο) και Εθνικό

Από τον Ακρίτα, οδεύοντας προς Φλώρινα, περνάµε από τον «παζάρτσκι πατ» που σηµαίνει «δρόµος του παζαριού». Εδώ, οι καρβουνιάρηδες Βλάχοι από τη Λάρισα αγόραζαν ξύλα κι έφτιαχναν επί τόπου κάρβουνα. Οι Μπουφιώτες διαβαίνανε το βουνό και τα Άλωνα για να πουλήσουν στη Φλώρινα τα χειροποίητα καλάθια τους, κιούπια, βοτάνια και τρόφιµα. Έτσι, τα δυο χωριά διατηρούνε µια παλιά, ανεκτίµητη φιλία. Είχανε παρόµοιες φορεσιές, παντρευόντουσαν µεταξύ τους κι οργανώνανε χοροεσπερίδες µε βραβεία. Στην οικογενειακή ταβέρνα της κυρίας Αναστασίας, κάτω από µια αξιοπρόσεκτη ναΐφ τοιχογραφία, απολαµβάνουµε ταπεινά ολόφρεσκο ζυµωτό ψωµί από ξυλόφουρνο, τυρί της φαµίλιας, κρασάκι δροσερό, κρεατικά και λαχανικά παραγωγής της. Μια ανάσα από τα Ελληνοσερβικά σύνορα, µέσα στο δάσος, κρύβεται το Εθνικό µε τα λιγοστά του σπίτια. «Αναποδογυρίζουµε» την πραγµατικότητά µας µε τις γκάιντες και τις τροµπέτες, το αρµόνιο, τα κλαρίνα και τα τύµπανα των µυστών της βαλκανικής µπάντας Χρυσές Νότες. Η δόνηση ανεβαίνει µε χορό, επιβάλλοντας τον εαυτό µας στην ελευθερία. Η κυρά-Μαρία στο µαγεριό της, στην όχθη του ρυακιού, στρώνει τραπέζι τρικούβερτο µε πεντανόστιµους µεζέδες από µανιτάρια του τόπου, σαλάτες του µποστανιού, πιπεριές, πατάτες, φασόλια και γίγαντες. Χορός γείωσης και ανάτασης µε σκοπούς που υµνούν τον έρωτα, τους πατεράδες τη φτώχεια. Οι θερµόαιµοι παραγγέλνουν πατριωτικά µακεδονικά άσµατα. Το χωριό έλαβε το όνοµα του από τις αµέτρητες εθνικές υπηρεσίες που προσέφερε στον Μακεδονικό Αγώνα. Σαν µαγεµένο το µυαλό µας φτερουγίζει γαλήνια κοιτώντας το παλιό σχολείο... στην ενέργεια που άφησαν πίσω τους τα παιδιά κι οι δάσκαλοι.

Κρατερό, Πολυπόταµος, Τροπαιούχος

Στο Κρατερό, ένα χωριό του 18ου αιώνα µε την πλατανοσκέπαστη πλατεία, το καφενείο και το πετρόχτιστο σχολείο αφουγκράζοµαι τον ήχο των τρεχούµενων νερών και την εικόνα των χωριατόσπιτων που βυθίζονται θαρρείς µες τα δάση. Το παλιό, αρβανίτικο όνοµα είναι Ράκοβο από τη λέξη «ρακόι» που σηµαίνει «καραβίδα». Στον Πολυπόταµο µε την εκκλησία στην πλατεία και τον εικαστικό... καταρράκτη περνάµε τη γεφυρούλα για να µας υποδεχτούνε µε χωρατά και µε καλούδια οι ντόπιοι στο καφεπαντοπωλείο της πλατείας. Τα σπίτια στην ανηφοριά είναι τόσο φροντισµένα και περιποιηµένα που οι κήποι τους θυµίζουν χωριά της νότιας Γαλλίας. Στον Τροπαιούχο καταλήγουµε παρέα µε το… τοπίο στο Κουτούκι στου Τάκη και της Μαρίας για να χορτάσουµε µε εξαιρετικό µεζέ από τα µανιτάρια του δάσους, σπιτικές πιπεριές Φλωρίνης και τα ασυναγώνιστα κιµπάµπια. Ο Τάκης − εφόσον − του το επικοινωνήσουµε παίζει για µας ποντιακή λύρα και κλαρίνο.

«Τις εικόνες που έβλεπα στο Discovery channel, τις έχω πια στην πραγματικότητά μου».

Ο νεαρός καλλιτέχνης Σίμος Οπασίτη σε μυσταγωγικό χώρο της Λαογραφικής Συλλογής Ακρίτα, που ο ίδιος έφερε σε πέρας με καμάρι.
Η αισθητικός Δήμητρα Οπασίτη ντυμένη με μάλλινα ρούχα που χαρίζουν δροσιά, μπροστά στο πανέμορφο σχολείο του Ακρίτα.
Το Νυμφαίο.
Στην πνοή του νησιού Αγίου Αχιλλείου.
Ο ενεργός νερόμυλος λειτουργεί ως μουσείο στον Άγιο Γερμανό.
Εξαιρετικό έργο τέχνης της Κωνσταντίνας Λαζαρίδου στο σχολείο Ακρίτα.

Στον ναό του Αγίου Νικολάου, οι τοίχοι είναι αγιογραφημένοι με υπερφυσικούς αγίους, ντυμένους με παραδοσιακές φορεσιές.

Νυµφαίο

Πρωινές ηλιαχτίδες, 57 χλµ. από τη Φλώρινα, «χαϊδεύουν» την αποκαλυπτική θέα προς τα χωριά Λιµνοχώρι και τις λίµνες Ζάζαρη και Χειµαδίτιδα στον δρόµο προς το Νυµφαίο. Αγάπη µε τις αρκούδες στον επισκέψιµο Αρκτούρο, προσπερνάµε την τελειότητα των ανακαινισµένων αρχοντικών κι ακολουθούµε το µονοπάτι που οδηγεί στον πετρόχτιστο, µεγαλοπρεπή ναό του Αγίου Νικολάου που κρύβεται µέσα στο δάσος του όρους Βίτσι. Πίσω του στο νεκροταφείο, λιτοί, ξύλινοι τάφοι και ένα µαρµάρινο γλυπτό αγγέλου. «Παλαιότερα, αν ζούσε κάποιος ανατολικά στο χωριό, ανατολικά θαβόταν στο νεκροταφείο», θα µας πουν. Στον ναό, οι τοίχοι είναι αγιογραφηµένοι µε υπερφυσικούς αγίους, ντυµένους παραδοσιακά. «Οι νεοµάρτυρές µας, όλοι λαϊκοί, µαρτύρησαν από το 1350 που ήρθαν οι Τούρκοι στη Μακεδονία», µας εξηγεί ο Παπά-Γιάννης µε τη ζεστή καρδιά. Ο χαρακτηριστικός νεοµάρτυρας Άγιος Γεώργιος των Ιωαννίνων µε φέσι και φουστανέλα, η Αγία Κυράνα, η Αγία Αργυρή, ο Άγιος Αγαθάγγελος της Φλώρινας. Φαντάζοµαι τον κύριο Βάσο Βενέρη το 2002 να αγιογραφεί εµπνευσµένος από τα πορτρέτα των χωριανών και µε το κεραµιδί χρώµα της Κνωσσού. Ο παπά-Γιάννης σχεδιάζει την κατασκευή πρόναου µε τους εθνοµάρτυρες Καποδίστρια, Καραϊσκάκη, Μέγα-Αλέξανδρο, Κολοκοτρώνη και µε τους σπερµατικούς, ανθρωπιστές φιλοσόφους, τον Σωκράτη, τον Αριστοτέλη, τον Πλάτωνα που δίδαξαν τον Λόγο. «Πάνω στις δικές τους θεωρίες στηρίχτηκαν, αφού τους µελέτησαν, οι πατέρες της εκκλησίας µας. “Έσπειραν τον Λόγο”, λέει. Εν αρχή ην ο λόγος τον οποίον δίδαξαν οι αρχαίοι ηµών πρόγονοι…»Στην έκθεση φωτογραφίας της Νίκειου σχολής καθρεφτίζονται συναισθήµατα, συµπεριφορές και ρόλοι µας καθώς κοιτάµε βαθιά στα µάτια τα µαυρόασπρα, παλιά πορτρέτα. Οικογενειακά πορτρέτα σε πανηγύρια άλλα στις αυλές των σπιτιών, αρχοντάνθρωποι µε ή χωρίς περιουσία, στο θέρος, στον τρύγο, ένα µαύρος µες το τσούρµο, µια οικογένεια µεταναστών στην πολυτέλεια ευρωπαϊκών σαλονιών πίνουν τσάι, άλλοι σε αξιοθέατα του Καΐρου…. Η αλήθεια του τόπου µέσα σε φωτογραφίες.

Άγιος Γερµανός

Σαν ευτυχισµένη οικογένεια βιώνουµε την περιποίηση στον ξενώνα «Άγιος Γερµανός» µε πρωινά ολόφρεσκα, κέικ χωρίς γάλα, χειροποίητες χορτόπιτες, µανιτάρια, γεµιστά αξέχαστα και γλυκό κουταλιού καρυδάτο από τα χεράκια της Πετρούλας. Στα δωµάτια µοσχοβολά η παραδοσιακή, γουστόζικη νοικοκυροσύνη, όπου θέλεις να τα αφήσεις όλα όπως τα βρήκες: υπέροχα! Τις αστικές ανάγκες των ντόπιων (και των επισκεπτών) καλύπτει η πολυσύχναστη Καντίνα του Νίκου Μαρµαρίδη µε εξωτική ατµόσφαιρα, µουσική και κοκτέιλ, µέχρι τον Σεπτέµβριο. Αναµένουµε και το µπαράκι «Λιβελούλα» στην πλατεία του Λευκώνα µε έργα τέχνης από τους καλλιτέχνες της «ΑΣΚΤ της περιοχής», εκστασιακές και chill out µουσικές από τον dj, συν-ιδιοκτήτη Αποστόλη Καλλιώρα. Έργο τέχνης είναι και η εκκλησία του χωριού κι αξίζει οπωσδήποτε µια εξερευνητική βόλτα στις οµορφιές και τα µονοπάτια του.

Πρέσπες

Ο Άγιος Γερµανός αποτελεί ιδανική επιλογή διαµονής για την εξερεύνηση των Πρεσπών. Εδώ, µια ονειρική βαρκάδα µας ξεναγεί στα ασκηταριά και τις βραχογραφίες τους, ενώ µια γευστική περιπλάνηση µε γριβάδια και χίλια άριστα πιάτα µας περιµένει στην παραλιακή ταβέρνα «Η Συντροφιά» του… βαρκάρη µας, Γερµανού Χριστιανόπουλου, στο χωριό Ψαράδες. Στον Άγιο Αχίλλειο, πριν ανατείλει ο βασιλιάς του φωτός, σαλπάρουµε µε µια βάρκα µέσα στη σιωπή της λίµνης. Αρνητικά προσδοκώ τη βουή της µηχανής, µάταια όµως. Ο δήµος διαθέτει δωρεάν δύο ηλιακές βάρκες. Ο φιλοσοφηµένος βαρκάρης µας Αποστόλης Καλλιώρας µας φροντίζει, πηγαίνοντας µας σε αποικίες κορµοράνων µες τους ζαλιστικούς καλαµιώνες. «Ο καθένας έρχεται µε την ιστορία του και αποστολή µου είναι να τον εντάξω στο τοπίο, δίνοντας του µια µατιά απελευθέρωσης από τις εντάσεις της πόλης». Ο ίδιος, αφού έκανε την περισυλλογή του για πολλά χρόνια σε έναν ανείπωτα σκληρό και πειθαρχηµένο χώρο της λεωφόρου Αλεξάνδρας, ήρθε στις Πρέσπες ακολουθώντας το µονοπάτι του ονείρου του. «Τις εικόνες που έβλεπα στο Discovery channel, τις έχω πια στην πραγµατικότητά µου», µας λέει στον γύρο του νησιού που είναι γεµάτο Βυζαντινές εκκλησιές. Γύρω από το Βιδρονήσι το σκηνικό µεταµορφώνεται από Νάρνια σε Χιτσκοκικό. Στο νησί κατοικούν µόνο κορµοράνοι πάνω σε δέντρα καµένα από τις κουτσουλιές. «Η φύση συνεννοείται µε τον εαυτό της κι εµείς συµµετέχουµε», τονίζει ο Αποστόλης. «Ακούγοντας τα στοιχεία της φύσης ακούµε τον εαυτό µας. Στη λίµνη, στους λόφους, στο δάσος παραδινόµαστε στη διαφορετικότητα του ίδιου του Οικοσυστήµατος…» Γιατί δυσκολευόµαστε άραγε στα υπόλοιπα;

Από τα ερείπια του ιερού της Βασιλικής του Αγίου Αχιλλείου η υδάτινη θέα της Μικρής Πρέσπας.
Ένας πελεκάνος μας καλημερίζει στη βαρκάδα μας στη Μικρή Πρέσπα.
Ψαράδες στο παραλίμνιο χωριό Μικρολίμνη φέρνουν τα φρέσκια γριβάδια της μέρας.
Ο χαμογελαστός παπα-Γιάννης με τις ανοιχτές και γειωμένες ευλογίες του, στον Άγιο Νικόλαο του Νυμφαίου.

Προτάσεις

info's

Τα επόµενα βιωµατικά σεµινάρια της Μάρως Κουρή θα πραγµατοποιηθούν στον Όλυµπο, Σάββατο 24-Τετάρτη 28 Οκτωβρίου και στην ορεινή Αρκαδία, Παρασκευή 20-Κυριακή 22 Νοεµβρίου. Πέντε µέρες ευεξίας, δηµιουργικότητας και εσωτερικής χαράς µέσα από τη φωτογραφία, στην ησυχία και στην ασφάλεια της φύσης.

Πληροφορίες-Κρατήσεις: Βάσω Αδαµοπούλου, τηλ: 6979163013 και Μάρω Κουρή, τηλ.: 69772 96831, email: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε..

Ευχαριστούµε την Αθηνά Πέρκα, τον δήµο και τον Φορέα διαχείρισης πάρκου Πρεσπών, τον δήµαρχο Φλώρινας, τη Λέσχη Πολιτισµού Φλώρινας και όλους όσους συναντήσαµε στο οδοιπορικό µας.

Θα το βρείτε στο

τεύχος 127

0
Shares

Σας αρέσει το site μας?

Ακολουθήστε μας στα social και δεν θα το μετανιώσετε...

0
Shares