Βάλια Κάλντα

Αν και κορυφαίο μυστικό που μοιράζονται οι μύστες της φύσης και της φωτογραφίας, η περιοχή δεν αποτελεί προορισμό ευρείας πέψης και κατανάλωσης. Τόπος ως πρόσφατα δυσπρόσιτος, απαιτεί οπωσδήποτε τετρακίνηση και φυσικά πεζοπορία – αν δεν εισχωρήσεις σε βάθος στον πυρήνα του δρυμού, είναι σαν να μην πήγες ποτέ. Η Ιόνια οδός διευκολύνει πλέον την πρόσβαση στην περίφημη «Ζεστή Κοιλάδα», που συγκαταλέγεται ανάμεσα στους ομορφότερους δρυμούς της χώρας. Καταφύγιο άγριας ζωής, φιλοξενεί ένα από τα σπανιότερα και πιο ευαίσθητα οικοσυστήματα του κόσμου. Εδώ, η φύση παίρνει τον χώρο της αναπνέοντας μακριά από βίαιες ανθρώπινες δραστηριότητες… Οδηγός και συνοδοιπόρος μας, ο Γιάννης Σαπνάς και η Light Harrier Expeditions, που ειδικεύεται σε φωτογραφικές εκδρομές βουνού. Εργαλείο μας το Ford Ranger Wildtrack 3.0L, ένας σκληροπυρηνικός τετρακίνητος… πάνθηρας, που σε ανεβοκατεβάζει σε ψηλές κορφές και σε βαθιά φαράγγια, εκεί όπου δεν υπάρχει οποιασδήποτε μορφής δρόμος και, σε διαφορετική περίπτωση, θα χρειαζόταν πολύωρη πεζοπορία για να τα προσεγγίσεις. Για τους εραστές της αδρεναλίνης, να επισημάνουμε πως δεν πρόκειται για off-road action περιηγήσεις, αλλά για ένα εργαλείο που αφορά τους λάτρεις της εικόνας – φωτογράφους και οπερατέρ. Οι δυο μεγάλες του αγάπες, η φύση και η φωτογραφία, ήταν άλλωστε το κίνητρο που έκανε τον Γιάννη να δημιουργήσει αυτή τη δουλειά. Πώς ξεκινά ιδανικά η μέρα σου σε έναν τέτοιο ορεινό προορισμό; Μα σε ένα ορειβατικό καταφύγιο, στην καρδιά του δάσους πλάι στο ποτάμι, συντροφιά με τους ήχους των νερών, τα κουτάβια, τις χήνες, τα κοκόρια, τις κατσίκες… Ανοιχτόκαρδος και φιλόξενος, ο κ. Γιάννης Βραζιτούλης πριν από 18 χρόνια εγκατέλειψε τα μαθηματικά για να δημιουργήσει μαζί με τον συνεργάτη του, τον Κώστα Γιαννούλη, το καταφύγιο «Βάλια Κάλντα» στη Βοβούσα (ή Βωβούσα). Τους χειμώνες στον ζεστό χώρο υποδοχής οι παρέες μαζεύονται γύρω από το τζάκι απολαμβάνοντας παραδοσιακά ηπειρώτικα πιάτα, ενώ το καλοκαίρι ο υπαίθριος χώρος γεμίζει με σκηνές κάτω απ’ τις παχιές σκιές των δέντρων. Πολυτελές και πεντακάθαρο, θεωρείται ένα από τα καλύτερα της χώρας και δεν έχει να ζηλέψει τίποτα σχεδόν από έναν κανονικότατο ξενώνα διαμονής.

Βοβούσα

Κλείνω τα μάτια και θυμάμαι. Αφήνω ελεύθερο τον νου να αφουγκραστεί… τη Βοβούσα, σαν πίνακα ζωγραφικής που αχνοφαίνεται στο βάθος του ποταμού, καθώς αγναντεύω τις απροσπέλαστες κορφές τής «Βαλιακάρδας». Τι κι αν πήρε την ονομασία της από τη βοή των νερών του Αώου. Χωμένη μέσα στην κατάφυτη χαράδρα με τον πανέμορφο οικισμό που αποτέλεσε μια από τις μεγαλύτερες κοινότητες του Ζαγορίου και μοιάζει να αναδύεται από τα σπλάχνα της γης και τη σιγή της... «Το δημοτικό έκλεισε τα δύο τελευταία χρόνια και τα παιδάκια αναγκάζονται να πάνε σχολείο στα Γιάννενα, δύο ώρες δρόμος μακριά» θα μας πει ο κ. Άγγελος, που κρατά μία από τις δυο ταβέρνες-καφενεία του χωριού. Έτσι οι περισσότερες οικογένειες παραμένουν πια μόνο για παραθερισμό. Να πώς ερημώνουν οι τόποι, και πόσο μάλιστα όταν μιλάμε για έναν οικισμό που συγκαταλέγεται ανάμεσα στους ωραιότερους της Ελλάδας… Χτισμένη στις όχθες του Αώου αντικριστά, τους δυο της μαχαλάδες ενώνει το πέτρινο τοξωτό γεφύρι του 1748 που έχτισε ο Αλέξης Μήσιος από το Ζαγόρι. Νεότερο αρχαιολογικό μνημείο το «Punti», όπως ονομάζεται στα βλάχικα, καθρεφτίζεται στα νερά του ποταμού δημιουργώντας έναν τέλειο κύκλο.

Ο εγκαταλειμμένος ξενώνας του Περδίκη (το πρώτο ξενοδοχείο που χτίστηκε στο Ζαγόρι τη δεκαετία του ‘70) στέκει έτσι, με όλα του τα έπιπλα και τη διακόσμηση, αμίλητος θαρρείς, αφημένος στη φθορά του δίνει μια μυστηριακή νότα στο χωριό. «Λένε πως είναι στοιχειωμένος…» Κάπου κάπου στις λουλουδιαστές αυλές οι αφίσες από το διάσημο «Vovousa Festival», τη μεγάλη καλλιτεχνική διοργάνωση που πραγματοποιείται τα τελευταία καλοκαίρια, καλώντας μας να πάρουμε τα βουνά… προσωπικά. Το καλοκαίρι θεωρείται η εποχή της, όποτε όμως και να την επισκεφθείς, θα περπατήσεις οπωσδήποτε στο γεφύρι, τις όχθες και τα μονοπάτια που κινούνται παράλληλα με το ποτάμι, θα μπεις στην πέτρινη εκκλησιά του Αϊ-Γιώργη, θα επισκεφθείς τους νερόμυλους με τα νεροπρίονα και τις απλωμένες βελέντζες, τον ναό της Παναγιάς. Αρχές του Σεπτέμβρη θα μαζέψεις τα κράνα, τον χειμώνα θα γευτείς αγριογούρουνο –το νούμερο ένα κυνήγι της περιοχής– και το καλοκαίρι θα κολυμπήσεις στα κρυστάλλινα νερά του ποταμού… Ένας ακόμη ζωντανός θρύλος κράτησε παρθένο μες στους αιώνες το αρχαίο δάσος της Αγίας Παρασκευής, πάνω από τον οικισμό. Ιερό δάσος από την αρχαιό-τητα, απαγορευόταν ανέκαθεν η κοπή των ξύλων κι όταν αργότερα κάποιοι παρέβησαν τον άγραφο αυτό νόμο… σκοτώθηκαν, με αποτέλεσμα από τότε να μην έχει παρέμβει κανείς! Παίρνοντας το βαθύσκιωτο μονοπάτι που οδηγεί στο παμπάλαιο εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής –προστάτιδας των Βλάχων– περπατάς στο γερασμένο μα μεγαλόπρεπο δάσος, που μοιάζει να κλείνει μέσα του ολόκληρη τη σοφία του χρόνου. Με τον κύριο Ζήση Δήμου, στο καφενείο της πλατείας δίπλα στο ποτάμι, θα μάθουμε πολλά για το βλαχοχώρι της Βοβούσας, που μαζί με το γειτονικό Περιβόλι διεκδικούν την καταγωγή του Ρήγα Φεραίου (από την πλευρά της μητέρας του). «Τα όρια του Ρωμέικου θα ’ναι η Βοβούσα», είχε προφητεύσει ο Κοσμάς ο Αιτωλός περνώντας από το χωριό που έχει καεί δύο φορές, τόσο από τους Τούρκους όσο και από τους Γερμανούς. Καταφύγιο των αρματωλών, των κλεφτών και των εξεγερμένων απέναντι σε κάθε μορφή καταπίεσης, στις πτυχές αυτές της Πίνδου φούντωσε το αντάρτικο κι οι Γερμανοί έπειτα έκαψαν και λεηλάτησαν. «Μόνο την εκκλησιά του Αϊ-Γιώργη αφήσανε…» θα μας πει ο 84χρονος «Ζησάκης» της Βοβούσας: «Ξυπόλητοι στα χιόνια, τρέχαμε στο δάσος να κρυφτούμε και να γλιτώσουμε…» Αληθινό δώρο να μας τραγουδήσει παραδοσιακά ηπειρώτικα τραγούδια με την ψυχή και τη λεβεντιά του Ηπειρώτη κι εκείνο τον σπαρακτικό λυγμό στη φωνή. Η Βοβούσα είναι το τελευταίο χωριό του ανατολικού Ζαγορίου στα σύνορα με τα Γρεβενά. Με το ένα πόδι στην Ήπειρο και το άλλο στη δυτική Μακεδονία οι δυο περιοχές μοιράζονται από κοινού τη Βάλια Κάλντα.