Χτισμένη στους πρόποδες του Παναχαϊκού, βαπτισμένη από τον Αχαιό Πατρέα και καλοσχεδιασμένη ρυμοτομικά επί Καποδίστρια, αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της Μεσογείου. Κι ενώ όλοι θα υπολόγιζαν περισσότερο τα οικονομικά οφέλη του, η σπουδαιότητα κρύβεται αλλού. Πράγματι, οι εμπορικές συναλλαγές με τη Δύση οδήγησαν την πόλη σε ευμάρεια. Πόσο μάλλον όταν και η ίδια είχε ως έρεισμα το εμπόριο της σταφίδας, του άλλου «μαύρου χρυσού» που ενίσχυε ακόμη περισσότερο τον ρόλο του λιμανιού μέχρι το 1850, όταν πια η κρίση αποδεκάτισε τους τρανούς σταφιδέμπορους της περιοχής. Πέρα από το εμπόριο, η οικονομία βασίστηκε και στην τοπική παραγωγή, αφού για πολλά χρόνια λειτουργούσαν εργοστάσια απορροφώντας μάλιστα μεγάλο αριθμό ανθρώπινου δυναμικού, με πιο γνωστό την Πειραϊκή Πατραϊκή. Πύλη από και προς τη Δύση, δεν άργησε να γίνει λίκνο πολιτισμού. Πρώτη υποδεχόταν και αφομοίωνε ιδέες, ανθρώπους, νοοτροπίες, ρεύματα ακόμη και μόδες, πριν καλά καλά περάσουν στον υπόλοιπο ελλαδικό κόσμο. Η επαφή αυτή αναπόφευκτα οδήγησε και στην εξωστρέφεια των κατοίκων της. Να φανταστεί κανείς πως την είσοδο κάποιου πλοίου ακολουθούσε και μια μικρή γιορτή. Εκεί, στο σύμβολό της, τον φάρο στο παλιό λιμάνι, η μπάντα έπαιζε τον ξένο εθνικό ύμνο ενώ ένας ναύτης ύψωνε τη σημαία της χώρας του. Στις μέρες μας το λιμάνι έχει μεταφερθεί στη νότια πλευρά της πόλης, όπου ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα να απολαύσει τη βόλτα του σ’ ένα μεγάλο πάρκο αναψυχής. Η Πάτρα μπορεί να καυχιέται και για έναν ακόμη λόγο. Στα σπλάχνα της κυοφόρησε προσωπικότητες του πνεύματος, όπως τον Κωστή Παλαμά, το σπίτι του οποίου σώζεται στην οδό Κορίνθου. Μνεία πρέπει να γίνει και στον σπουδαίο καραγκιοζοπαίχτη Γιάνναρο, κατά κόσμο Γιάννη Μουρελάτο, που συνέβαλε στη μακρά παράδοση του θεάτρου σκιών στην πόλη. Πόλη του Καραγκιόζη… αλλά και τις αποκριάς – ίσως η πιο ιδανική περίοδος επίσκεψης στην Πάτρα, που υπόσχεται διαρκή διασκέδαση σε κάθε γωνιά της.
Αξιοθέατα
Αξιόλογες εμπειρίες επίσκεψης υπόσχονται το μυκηναϊκό νεκροταφείο στην περιοχή Βούντενη, το σύγχρονο αρχαιολογικό μουσείο με τον μεταλλικό του θόλο, την πισίνα και τα μοναδικά εκθέματα, αλλά και η χρυσαφένια πόρπη με τις μπλε ιριδίζουσες ακτινωτές ανταύγειες, που πλέον ενώνει τον χωμάτινο χιτώνα δύο κόσμων δίνοντας υπόσταση στη μεγαλόπνοη ιδέα του Χαρίλαου Τρικούπη: τη γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου. Το Ρίο από τη μία και τα Βραχνέικα από την άλλη, εκτός από ήρεμα νερά προσφέρουν διαμονή, καλό ψάρι και διασκέδαση. Για τους λάτρεις του καλού κρασιού, μια επίσκεψη στον ναό του είναι απαραίτητη. Η οινοποιία Αχάια Κλάους στην περιοχή Πετρωτό, αρκετά έξω από την Πάτρα, είναι ένας παραμυθένιος κήπος με πέτρινους πύργους, μυστικά περάσματα και αμπελώνες. Έλληνες και ξένοι βασιλείς, μα και άνθρωποι του πνεύματος και των τεχνών, την έχουν επισκεφθεί επανειλημμένα. Για τους βασιλιάδες μάλιστα υπάρχει και αναμνηστικό αυτοκρατορικό κελάρι με το όνομα Δανιηλίδα. Κάποτε ο πρώτος ιδιοκτήτης, ο Γουσταύος Κλάους, καθώς δεν μπορούσε να αντέξει τον πρόωρο χαμό της αρραβωνιαστικιάς του Δάφνης, αποφάσισε να πνιγεί στις μαύρες λίμνες των ματιών της. Μέσα από το έρεβος και το αίμα ανέσυρε τον πιο γλυκό βαθύχρωμο θησαυρό, φάρμακο επούλωσης των πληγών του, τη Μαυροδάφνη, ένα από τα πιο γνωστά κρασιά στον κόσμο. Μια πόλη σαν κι αυτή θέλω να τη διαβάσω σε επίπεδα. Στο πιο ψηλό έχει κουρνιάσει γλυκά το παρελθόν. Στο μεσαίο πραγματοποιείται ομαλά η μετάβαση από το χτες στο σήμερα, ενώ στο χαμηλότερο, το μέλλον ξέφρενα στριφογυρίζει μέχρι την αναπόφευκτη σύγκρουσή του με μοναχικό κάβο στην άκρη του λιμανιού.
Στην πλατεία Αγίου Γεωργίου δόθηκε ο όρκος για την Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Το μέλλον στο παρόν
Κατηφορίζοντας θα βρεθούμε στο κέντρο της πόλης, στην πλατεία Γεωργίου. Αν και πλήθος κόσμου την διασχίζει καθημερινά, λίγοι γνωρίζουν πως πρόκειται για ένα ιδιαίτερο ενεργειακό πεδίο, το οποίο ενδυναμώνουν τα δύο περίτεχνα αντικριστά σιντριβάνια. Φύλακες ενός μοναδικού υδάτινου θησαυρού οι Γρύπες αφήνουν να ξεχυθεί ορμητικά απ’ το στόμα τους το εξαγνιστικό νερό. Στην κορυφή του ενός, ένας αυλοφόρος καλεί τις μούσες και η υδροχόος στην άλλη κορυφή προτρέπει τους ανθρώπους να ξεκουραστούν και να ωφεληθούν από την πηγή έμπνευσης. Μια ιεροτελεστία υπό τη θεϊκή σκιά του Απόλλωνα, του δημοτικού μας θεάτρου, έργο του Τσίλερ και μικρό αντίγραφο της Σκάλας του Μιλάνου. Όλη αυτή η μυσταγωγία δεν συνάδει καθόλου με την ενοχλητική βουή των αυτοκινήτων. Στα δέκα βήματα είμαστε στον πεζόδρομο της Ρήγα Φεραίου. Αν θέλεις να κρυφτείς από κάποιον συντοπίτη σου, τότε την αποφεύγεις. Πληθώρα καφέ έχουν πάρει τη θέση των εμπορικών, που ένα ένα αργοπεθαίνουν. Ολημερίς βολτάρουν πέρα δώθε για να ξεχαστούν με κουβεντούλα, με τη μελωδία πλανόδιων μουσικών, ίσως με κάποιο δρώμενο. Όμορφο μέρος γεμάτο ζωή κι αν τερματίσεις αριστερά, θα βρεθείς στον μεγαλοπρεπή ιερό ναό του Αγίου Ανδρέα. Τουρίστες έρχονται καθημερινά για να προσκυνήσουν ή να θαυμάσουν τη μεγαλύτερη εκκλησία των Βαλκανίων. Σιμά του ο μικρός ναός, πιο κατανυκτικός για μένα, γιατί η ευλάβεια δεν έχει ανάγκη μεγαλεία. Και πιο δίπλα, η ιερή υπόγεια πηγή, ο μαρτυρικός τόπος του αγίου. Το τρένο που περνάει μπροστά μου μου επιτρέπει τη διακεκομμένη μέσα απ’ τα παραθυράκια του θέα προς τη θάλασσα, μα σαν φύγει πια, ο νέος φάρος, φτιαγμένος από τη σάρκα του παλιού, ορθώνεται εμπρός για να μου δείξει τον δρόμο. Και πάντα ο σωστός δρόμος είναι η φυγή της θάλασσας ή έστω μια πολύτιμη συμβουλή από τους ψαράδες στην ανακαινισμένη ιχθυόσκαλα. Σίγουρα η πόλη έχει κι άλλες πολλές όμορφες γωνιές, που θα έπρεπε να αναφερθούν, κι ένα θαλάσσιο μέτωπο που εκτείνεται από την ακτή Δυμαίων έως την πλαζ. Ωστόσο, αυτή η βόλτα δεν θα άξιζε τόσο πολύ, αν δεν συνοδευόταν από ένα μοναδικό ηλιοβασίλεμα. Η ύπαρξη απέναντι των δύο παράξενων μορφολογικά βουνών της Αιτωλοακαρνανίας, της Βαράσοβας και της Παλιοβούνας, καθώς και το μικροκλίμα του Πατραϊκού κόλπου δημιουργούν αυτό το θέαμα. Από την άλλη, ένας ρομαντικός άνθρωπος δεν χρειάζεται εξηγήσεις και αιτίες για να παρακολουθήσει σιωπηλός έναν ακόμη εφήμερο θάνατο του ματωμένου ήλιου στα νερά του Πατραϊκού. Από τον φάρο και πίσω, ανεβαίνω τον πεζόδρομο με τις νεραντζιές, την Τριών Ναυάρχων. Βόλτα ήρεμη την ημέρα, όχι όμως και τα βράδια, όταν ο κόσμος μαζεύεται στα μαγαζάκια της, που βρίσκονται εκατέρωθεν. Ανάμεσα σε όμορφα κτίρια καταλήγει στις δίδυμες σκάλες της. Αναμφίβολα ένας ψυχαναγκαστικός θα τα έβρισκε σκούρα στην επιλογή ανάβασης. Δίπλα τους τα ερμητικά κλεισμένα καταφύγια πολέμου προκαλούν μια απαγορευτική περιέργεια να τα εξερευνήσεις. Με το που ανεβαίνεις τις καμπυλωτές σκάλες, θα νιώσεις μικρούλης μπροστά στο επιβλητικό μέγαρο, οικία του Κωνσταντίνου Γκολφινόπουλου, τη γνωστή Αλάμπρα. Είμαστε πάλι στα Ψηλαλώνια, στην παλιά μου γειτονιά, στο πάνω επίπεδο, εκεί ακριβώς όπου άρχισα. Αν και ακόμη υπάρχουν οι «σηματοδότες» που μαρτυρούν την ταυτότητά της, όπως η Αλάμπρα, το ηλιακό ρολόι, το άγαλμα του Παλαιών Πατρών Γερμανού, το ανακαινισμένο σιντριβάνι, ακόμη και το δέσιμο περιμετρικά από τις καφετέριες, ο τόπος για μένα νέκρωσε, πέθανε, όπως οι πανύψηλοι φοίνικες από το φονικό σκαθάρι, που κάποτε έστεκαν ακοίμητοι φρουροί στη σκακιέρα της πλατείας να τη φυλάνε σαν μονάκριβη βασίλισσα τούτης της πόλης. Θυμάμαι έναν καφενέ που στην κεφαλή του εναλλασσόταν η κωμωδία με το δράμα, η φαντασία με τον έρωτα. Ένα παλιό θερινό σινεμά, η Ούφα, εκεί που πίστεψα για πρώτη φορά στον Superman, καθώς η λάμψη του απομακρυνόταν στον νυχτερινό ουρανό. Στον Σταυριανό, λοιπόν –τούτο το όνομα είχε αυτός ο καφενές– τη μέρα οι νέοι φιλοσοφούσαν για τη ζωή, έπαιζαν μπιλιάρδο και τάβλι κι εγώ έτρεχα τα μεσημέρια να φωνάξω τ’ αγόρια της οικογένειας. Τα βράδια άναβαν τα φώτα στην πλατεία και ο Στέφανος περιχαρής και πάντα γρήγορος, μετέφερε τον δίσκο με τα καλούδια της κυρα-Πανωραίας. Τώρα είναι κλειστό με μόνη εξαίρεση την εκμετάλλευσή του από μια τηλεοπτική σειρά που οι περισσότεροι γνωρίζουν. Αν έχεις γεννηθεί σε τούτο τον τόπο, ξέρεις τι σημαίνει να σιωπούν τέτοια μέρη… Πεθαίνει η ανεμελιά, φιμώνεται η αγνή χαρά στην υποκρισία της επιβαλλόμενης διασκέδασης. Ακόμη και ο παιδότοπος έχει αλλάξει, όπως και η διαπαιδαγώγηση, και είναι πια περιέργως προστατευτικά επικίνδυνος. Εκεί έφαγα τα μούτρα μου, έπαιξα γυαλένια με τους φίλους μου, είχα τα πρώτα μου μπουγέλα, τα πρώτα μου φλερτ. Κι αν, όπως λέν’, πατρίδα είναι τα παιδικά σου όνειρα, τότε δεν έχω πια... πατρίδα. Κρατώ την αλυσίδα της κούνιας πιο σφιχτά και με ορμή φτάνω στον ουρανό, όσο κι αν με βαραίνουν οι αλλαγές, θα παρηγορηθώ σαν θυμηθώ τους στίχους του τραγουδιού από εκείνη την τηλεοπτική σειρά που μου στέρησε πολλές φορές γλυκά τον ύπνο μου. Ναι, «στα ίδια μέρη θα ξαναβρεθούμε... ακόμη κι αν είναι στ’ όνειρά μας». Λόγω τιμής.
