Αστυπάλαια

Πεταλούδα του Αιγαίου

Τρεμοπαίζουν έκπληκτα τα βλέφαρα στο ξύπνημά τους… Γύρω μου αντί για το χαλάκι το βοτσαλάκι, κι εμπρός μου όχι η γνώριμη ντουλάπα αλλά γιαλός… ο Πέρα Γιαλός. Ο ουρανός ξημερώνει κι εγώ κουλουριασμένη στο φτερό μιας πεταλούδας αναρωτιέμαι αν ονειρεύομαι ακόμη. Και το έχω ανάγκη αυτό το όνειρο, εδώ, που σαν κηλίδα του Ρόρσαχ, καταμεσής του πελάγους, χύθηκε τούτος ο τόπος υποσχόμενος ολιγοήμερη ίαση. Μήτε Δωδεκάνησα μήτε Κυκλάδες� αν και ανήκει διοικητικά στα πρώτα και διαθέτει το αρχιτεκτονικό ύφος των Κυκλάδων, η Αστυπάλαια είναι ένα μοναδικό νησί, μια πεταλούδα που θα με ταξιδέψει στο όνειρο γύρω της, μέσα της, μέσα μου.

Αστυπάλαια, δηλαδή παλιά πόλη, Πύρρα για το πορφυρό της γης, Ιχθυόεσσα για το καλό της ψάρι, μα εγώ θα την αποκαλώ αλλιώς. Σύμφωνα με τη μελέτη του αστρονόμου Michael Ovenden, το νησί, που περιβάλλεται από πολλές βραχονησίδες, βρίσκεται στον 36ο παράλληλο και διαθέτει ψηλό βουνό, που επιτρέπει ορατότητα σε ορίζοντα 360° αποτελώντας έτσι το ιδανικό πρώιμο μέρος χαρτογράφησης των αστερισμών. Αυτά λοιπόν είναι τα χαρακτηριστικά που συγκεντρώνει η Αστροπαλιά.

Πρώτη γνωριμία με το νησί

Με σώμα πιασμένο, αφού το μισό της νύχτας το έβγαλα σε μια ξαπλώστρα, καθώς το καράβι σε αφήνει αξημέρωτα, ευχαριστώ τον Θεό που οι ντόπιοι εδώ ξυπνούν νωρίς και θα πιω κι εγώ ένα καφεδάκι στη «Βουλή». Κάτω από ένα αμπελάκι, οι κάτοικοι θα πάρουν σοβαρές αποφάσεις που θα κρίνουν το μέλλον της χώρας. Μόνο που ο άνεμος θα τις παρασύρει στο κύμα και αυτό με τη σειρά του θα τις πηγαινοφέρνει, μια στην ακτή και μια στο νερό, μέχρι να ξεχαστούν. Ο ατμοσφαιρικός Καραγάτσης που κρατώ στα χέρια μου δένει τέλεια με τις ανελέητες βουτιές ενός κοράκου στην προσπάθεια αρπαγής μιας γάτας. Μάταια όμως Ο κύριος Γιάννης Αγγελίδης μάς μεταφέρει στα δωμάτια του Viva Mare, όπου θα φιλοξενηθούμε. Η θέα με κρατάει σιωπηλή για αρκετή ώρα. Στα πόδια μου ο Πέρα Γιαλός να συγκρατεί την απεραντοσύνη του μπλε και πλάι μου η χώρα να σκαρφαλώνει ως την κορυφή του ουρανού. Το πρωινό φως γλυκαίνει το αυστηρό λευκό των σπιτιών και όσο περνάει η ώρα τούς χαρίζει μια ανεπαίσθητη κυκλική κίνηση. Και μοιάζουν στα μάτια μου τέλειοι κύβοι, ζαριές που σε στιγμές χαλάρωσης έριχνε ο Θεός και είναι τόσα ώστε να σχηματίσουν την πιο αρμονική οικοδομική πυραμίδα. Με ένα μικρό πέταγμα, η πεταλούδα μάς πάει ως την πλατεία της χώρας. Το «καφενείο του Μουγγού», από τα πιο παλιά της Ελλάδας, τολμάει να εμφανίζεται σε τόνους του πράσινου και του μπλε. Ιδιαίτερη διακόσμηση από φωτογραφίες αταίριαστων προσωπικοτήτων και ένα μπαλκόνι που θα σας κάνει να ξεχαστείτε για ώρες απολαμβάνοντας από καφέ μέχρι ούζο με μεζέ. Μια φωνή που τραγουδάει θα είναι και η πρώτη επαφή με την κ. Μαρούλα Κουσουλίνη, ιδιοκτήτρια του εστιατορίου «Άγονη Γραμμή». Ανεξάντλητα γόνιμη σε κέφι και ενθουσιασμό, η Μαρούλα δεν σου επιτρέπει τα τυπικά. Δεν γνωριζόμαστε, μα είναι από τα πιο οικεία πρόσωπα στη ζωή και όσοι ξένοι την επισκεφτούν, θα νοιαστούν γι’ αυτήν. Μακαρούνες ταραχτές, φάβα με κρεμμύδι και κάπαρη, πουγκάκια που ευωδιάζουν δυόσμο, μπεκρή μεζέ και άφθονο τσίπουρο είναι λίγα από τα τοπικά κεράσματα που απλόχερα μας πρόσφερε. Οι ζεστές ακτίνες του ήλιου που ξεφεύγουν κοροϊδεύοντας την καλαμωτή και ζωγραφίζουν τα πάντα ριγέ, καθώς και τα κοριτσόπουλα που στήνουν χορό μες στο καταμεσήμερο ζωντανεύουν νοσταλγικές μνήμες από τα παιδικά μας χρόνια, τότε που τα καλοκαίρια μάς αρκούσε να χανόμαστε στον κόσμο της ελληνικής κωμωδίας και του μιούζικαλ. Στην απέναντι πλευρά, οι στοιχισμένοι ανεμόμυλοι στέκουν περίλυποι καβαλιέροι μακριά από τις ντάμες τους. Χάνοντας τον αρχικό τους ρόλο ήδη από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, λειτουργούν πια ως χώροι στέγασης γραφείων και πολιτισμού. Μάλιστα ο ένας μύλος έχει ανοίξει τη μικρή του αγκαλιά σε μια ξενόγλωσση Βιβλιοθήκη, την οποία με πολλή φροντίδα έχει αναλάβει η κ. Στέλλα Παπαδοπούλου. Στην πλατεία επίσης μπορεί να επισκεφτεί κανείς και τη Ναρκίσσειο Δημοτική βιβλιοθήκη. Μικρούλα, μα με πολλά βιβλία και άκρως ρομαντική διακόσμηση. Η λευκή δαντελένια κουρτίνα αφήνει το μικρό αεράκι να δροσίσει τις μόνιμες επισκέπτριες της βιβλιοθήκης, που δεν είναι άλλες από παλιές κούκλες καθισμένες πάνω σε πολυθρόνες και σαν κοιτάζεις το ελαφρό μειδίαμά τους, τις φαντάζεσαι να ξεπηδούν από τις αράδες των παραμυθιών. Λίγα τετράγωνα πιο κάτω, αναγεννάται από το χέρια της κυρίας Πόπης Αχλαδιώτη μια υποψία περασμένης εποχής. Δέκα χρόνια της πήρε να ολοκληρώσει μια αυθεντική παραδοσιακή φορεσιά. Και με πολύ μεράκι χτίζει το εσωτερικό ενός παλιού σπιτιού. Επιθυμία της και ευχή μας να ολοκληρώσει σύντομα το δικό της λαογραφικό μουσείο. 

Το μεγάλο πανηγύρι που γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο κρατάει δύο μέρες: μία για τους ντόπιους και μία για τους ξένους, όπου προσφέρεται και το «λαμπριανό» γεμιστό κατσικάκι.

Το καμπαναριό της Παναγιάς της Πορταΐτισσας μέσα από το Σαράι στο κάστρο
Άποψη της Χώρας από τον Πέρα Γιαλό
Συγκρότημα εκκλησιών στη γειτονιά του κάστρου
Στον δρόμο για την παραλία Βάτσες, μια πρώτη βουτιά στο χρώμα
Γλιστρώντας στο όνειρο

Με τόση ομορφιά δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις τη λύσσα του Μπαρμπαρόσα, όταν το 1753 κατέστρεψε ολόκληρο το νησί αφήνοντάς το ακατοίκητο για 72 χρόνια.

Οικισμοί και παραλίες

Παρέα με την πεταλούδα θα γυρίσουμε και το υπόλοιπο νησί. Αφού περάσουμε την ένωση των δύο φτερών, του κορμού της δηλαδή, εκεί όπου στέκει το εκκλησάκι του Σταυρού, θα κατευθυνθούμε προς την παραλία Χρυσή Άμμο, ένα τοπίο όντως χρυσό, βραχώδες κι έρημο, στο οποίο θα κάνουμε και το πρώτο μπάνιο. Στον δρόμο θα συναντήσουμε πολλές μάντρες ή μαντριά που κατασκευαστικά και λειτουργικά είναι μοναδικά στον ελλαδικό χώρο. Εδώ οι χωρικοί πασχίζουν ακόμη να παρασκευάσουν και να εξαγάγουν τα τυροκομικά προϊόντα τους. Στα 10 χλμ. ανατολικά της Χώρας βρίσκεται ο δεύτερος μεγαλύτερος οικισμός του νησιού, η Ανάληψη ή αλλιώς Μαλτεζάνα, στην οποία υπάρχει και το αεροδρόμιο αλλά και η σπηλιά της Παναγιάς της Πουλαριανής. Οι ψαράδες κατηφείς μετρούν την αγωνία τους στα δίχτυα, αφού όπως μας ενημερώνουν, έχει αυξηθεί ο πληθυσμός της φώκιας, κάτι που δρα επιβαρυντικά στις ψαριές τους. Προς τα βορειονανατολικά, σε 21 χλμ. απόσταση, βρίσκεται ο πιο μικρός οικισμός του νησιού, το Βαθύ, το οποίο μετράει ελάχιστα σπίτια και μία μόνο ταβέρνα. Ο μεγάλος δρόμος που φτιάχνεται υπόσχεται την ταχεία ανάπτυξή του. Στο Βαθύ βρίσκεται το δεύτερο μεγάλο σπήλαιο, αυτό του Δράκου. Κοντά στη Χώρα, υπάρχει ο Πέρα Γιαλός αλλά και το Λιβάδι. Η παραλία του Λιβαδιού ενδείκνυται για οικογένειες. Εκεί μπορεί κανείς να φάει τους νόστιμους σπιτικούς μεζέδες της κυρίας Φρόσως, στο εστιατόριο «Γεράνι». Επίσης ένα ιδιαίτερο ταβερνάκι, ο «Κροκόδειλος», εκφράζει όλη την ιδιοσυγκρασία του Αστυπαλιώτη, αφού δεν διαθέτει ούτε καν τηλέφωνο. Πιστός πελάτης μια κουφή γάτα αλμπίνα, που περιμένει να της δώσουμε λίγο από το νοστιμότατο φαγητό μας. Η διαδρομή προς την παραλία Βάτσες σε γεμίζει εικόνες. Ανάμεσα σε βουνά με μοβ θυμαρένια μονοπάτια πλάι στη ρεματιά και σχηματοποιημένες εξωγήινες μορφές από το παιχνίδισμα των σταχυών, θα καταλήξουμε στη θάλασσα. Πέτρα στο χρώμα του αιματίτη υποδηλώνει τις συνέπειες του ηφαιστείου της κοντινής Θήρας. Στην περιοχή πάνω στον βράχο υπάρχει το τρίτο σπήλαιο, αυτό του Νέγρου. Μετά από ένα απολαυστικό μπάνιο, σειρά έχει ένα δροσιστικό κοκτέιλ, αφού η παραλία διαθέτει και beach bar. Αποκαμωμένη η πεταλούδα μας ξαποσταίνει στο ήρεμο μπαράκι «Αρχιπέλαγος». Όλοι το προτιμούν τη δύση γιατί η θέα τότε είναι μαγική. Στην πραγματικότητα, το φως είναι που κάνει τα πράγματα να φαίνονται διαφορετικά. Τώρα το βραδάκι από εκεί έχει την τιμητική του το κάστρο. Το λευκό έχει δώσει τη θέση του στα χρυσαφένια φώτα. Κορωνίδα της Χώρας, ίσως το πιο όμορφο κάστρο που έχω δει ποτέ. Δεν θα ταίριαζε κάτι λιγότερο σε μια πριγκίπισσα όπως είναι η Αστροπαλιά.

Το κάστρο των Querini

Αφήνοντας τα παραλιακά, ετοιμαζόμαστε να ανηφορίσουμε στο κάστρο. Με συνοδό την Ξένια, το κορίτσι που γνωρίζει πολλά, ανεβαίνουμε τους ντουμεσέδες, τα μεγάλα πλατύσκαλα τα φτιαγμένα ειδικά για να εξυπηρετούνται τα γαϊδουράκια. Πού και πού βρίσκουμε λίγο ίσκιο κάτω από κάποια συκιά για να απολαύσουμε την ακακία της Κωνσταντινούπολης, που στην πραγματικότητα ανήκει στο γένος Αλβιζία και σαν πυροτέχνημα στολίζει τα μπαλκονάκια και τις αυλές. Στον δρόμο μας συναντάμε συμπλέγματα εκκλησιών, γειτονιές αγίων, σπάνιο φαινόμενο στον αιγαιακό χώρο. Ανάμεσα σε αυτές είναι και η Μεγάλη Παναγιά, την ευλογία της και προχωρούμε. Το κάστρο, χτισμένο τον 14ο αιώνα από την οικογένεια των Querini, ακολουθεί το ανώμαλο του εδάφους με ύψος και επιβλητικότητα που σαν να προεκτείνει ακόμη περισσότερο τον βράχο. Μπροστά στην είσοδο στέκομαι κάτω από τον αμυντικό μηχανισμό των κατοίκων. Δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια οπή από την οποία πετούσαν στους επιδρομείς καυτό νερό ή λάδι ή κιούπι με μέλισσες. Το ιδανικό φρούριο, με θέα και στα δύο λιμάνια, φιλοξένησε κάποτε στα 4 στρέμματά του χιλιάδες ανθρώπους. Και λέγεται ότι παρά τον συνωστισμό, η επίτευξη ενός τέλειου αποχετευτικού συστήματος δεν επέτρεπε την εξάπλωση ασθενειών. Το φως είναι απίστευτα έντονο στο εσωτερικό του κάστρου. Δυο κατάλευκες εκκλησίες, αυτή του Αγίου Γεωργίου, χτισμένη στα ερείπια του ναού του Ποσειδώνα, και της Ευαγγελίστριας το φωτίζουν ακόμη περισσότερο. Γύρω γύρω μπλε ουρανός και θάλασσα γίνονται ένα και στο κάτω μέρος της ματιάς μου, η Μονή της Παναγιάς της Πορταΐτισσας με το ξεχωριστό κωδωνοστάσιο, πιστό αντίγραφο της Παναγιάς της Τήνου. Το μεγάλο πανηγύρι που γίνεται τον Δεκαπενταύγουστο για χάρη της κρατάει δύο μέρες: μία για να γιορτάσουν οι ντόπιοι και μία για τους ξένους, όπου προσφέρεται και το «λαμπριανό» γεμιστό κατσικάκι. Οι κατοικίες που έχουν απομείνει μέσα στο κάστρο φανερώνουν και τις κοινωνικές ανισότητες, αφού στους πιο πλούσιους τα υλικά ανέβαιναν σε ποιότητα όπως αυξάνονταν και τα τετραγωνικά. Παράδειγμα το σπίτι της «κοκόνας του γιατρού», στο οποίο σώζεται ακόμη το ξυλόγλυπτο ταβάνι. Με τόση ομορφιά δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις τη λύσσα του Μπαρμπαρόσα, όταν το 1753 κατέστρεψε ολόκληρο το νησί αφήνοντάς το ακατοίκητο για 72 χρόνια, στρέφοντας έτσι αναγκαστικά τους περισσότερους κατοίκους του στην Κρήτη. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που με την επιστροφή των νεότερων γενιών ρίζωσε και μια νέα φιλοσοφία για τη ζωή. Αποχαιρετώντας το κάστρο προσέχω στην είσοδο τα απομεινάρια ενός λιονταριού που τώρα θυμίζει αυτί. Και είμαι σίγουρη, παραμένει εκεί για να ακούει τις εκφράσεις θαυμασμού των επισκεπτών. Θα κατηφορίσω προς το νεκροταφείο. Οι κάργιες στους σταυρούς εντείνουν το μακάβριο σκηνικό, μόνο που πλησιάζοντας κοντά στους τάφους, που ταιριάζουν απόλυτα στην αρχιτεκτονική εικόνα του νησιού, εντυπωσιάζομαι από τις φωτογραφίες των θανόντων. Τα σοβαρά πορτρέτα έχουν δώσει τη θέση τους σε χαρούμενες μορφές που απεικονίζονται σε μέρη ή ασχολίες που αγαπούσαν ή με τα αγαπημένα τους ρούχα. Σε κάποιες μάλιστα το φόντο τραβάει περισσότερο το βλέμμα. Οι Αστυπαλιώτες δεν έχουν χιούμορ – έχουν συλλάβει την ουσία της ευτυχισμένης ζωής και μας την τονίζουν ακόμα και μέσα από τον θάνατο. 

Συνάντηση θεών
Χρυσαφένιες φιγούρες στην παραλία της Χρυσής Άμμου
Η Χώρα από τον Παλιόμυλο
Στις αυλές του παραδείσου…
Άσπρο, μπλε φως, σκιά - αυτά είναι η Αστροπαλιά
Κυκλαδίτικο τοπίο στα Δωδεκάνησα

Μακαρούνες ταραχτές, φάβα με κρεμμύδι και κάπαρη, πουγκάκια που ευωδιάζουν δυόσμο, μπεκρή μεζέ και άφθονο τσίπουρο…

Τα μυστικά του νησιού

Η πεταλούδα έχει να μας αποκαλύψει δύο από τα μεγαλύτερα μυστήριά της, που την κάνουν τόσο ξεχωριστή όσο και γοητευτική. Το 1995, στην περιοχή Κυλίνδρα, που βρίσκεται κάτω από το κάστρο, σ’ ένα μόνο πρωινό ανακαλύφθηκαν 30 αγγεία με σκελετούς βρεφών. Μέχρι σήμερα οι έρευνες έχουν φέρει στο φως 3.000 αντίστοιχες ταφές αλλά και την πεποίθηση πως η περιοχή αυτή αποτελούσε το μοναδικό βρεφικό νεκροταφείο του τότε γνωστού κόσμου, το οποίο μάλιστα χρησιμοποιήθηκε από το 700 π.Χ. έως και τον 2ο αι. μ.Χ. Από επιγραφές υπάρχουν υποψίες πως στο σημείο αυτό δέσποζαν οι ναοί της Λοχίας Αρτέμιδος και της Ειλειθύιας, που είναι θεότητες άμεσα συνδεδεμένες με την κύηση και τον τοκετό. Η μέθοδος του εγχυτρισμού (ταφή μέσα σε αγγείο) των βρεφών πέρα από την αλληγορία της μήτρας ενισχύει ακόμη περισσότερο και την ιερότητα του χώρου, γιατί πίστευαν πως η θεά θα τους φέρνει ξανά τα μωρά τους, όπως ακριβώς ήταν, και στην επόμενη γέννα. Επιστήμονες από όλο τον κόσμο έχουν ασχοληθεί σοβαρά με αυτά τα ευρήματα και τις πιθανές αιτίες θνησιμότητας. Το δεύτερο μυστικό είναι πως στα φτερά της αποδεδειγμένα δεν μπορεί να επιβιώσει φίδι ή σκορπιός, κάτι που επιβεβαιώνει και ο Αριστοτέλης όταν γράφει «Εχθρόν είναι τοις όφεσιν η των Αστυπαλαίων γη». Ο θρύλος το αποδίδει στην κατάρα του οσίου Άνθιμου, ο οποίος πριν πεθάνει, είχε πει «να μην υπάρχουν φίδια σε τούτο το νησί, φίδια να είναι οι άνθρωποι». Και ίσως να είναι αλήθεια, αν επιτέλους πάψουμε να ενοχοποιούμε τα φίδια που σαν όλα τα ζώα δεν πειράζουν αν δεν τα πειράξεις, και εστιάσουμε στη νωχελικότητά τους, κάτι που διαθέτουν οι Αστυπαλιώτες, αφού έξυπνα έχουν αποτινάξει τις επιβλαβείς συνέπειες του άγχους. Τέλος, οι επιστήμονες το αποδίδουν στο θειάφι και στην έντονη περιεκτικότητα του χώματος σε αυτό. Πιθανολογώ πως η σύσταση του εδάφους μπορεί να είχε κάποια σχέση και με την επιλογή του νεκροταφείου των βρεφών, ίσως γιατί καθυστερούσε την αποσύνθεση και τη φθορά. Τριγυρίζω ακόμη στις γειτονιές του κάστρου και αποχαιρετώ από το μπαλκόνι του Αιγαίου αυτόν τον τόπο, που μου πήρε το μυαλό αλλά και έδιωξε μακριά τον αρνητισμό. Σαν να τελειώνει το όνειρο, μου φαίνεται, και να γυρίζω στα παλιά, αφού η πεταλούδα με αφήνει μεταμεσονύκτια σ’ ένα άλλο μπαλκόνι, αυτό του καραβιού, να κοιτάζω το σκοτεινό λιμάνι της, χωρίς να βλέπω τίποτα πια από την ομορφιά της και δεν θέλω να ξυπνήσω, δεν μου φτάνει η ανάμνηση κι επιλέγω να την αποχαιρετήσω κάπως έτσι... «Στέκομαι ανάμεσα στο βογκητό μιας θαλασσόδαρτης ακτής και μες στα χέρια μου κρατώ κόκκους χρυσούς της άμμου – Πόσο λίγοι! Κι όμως πώς γλιστράνε από τα δάχτυλά μου... Πώς θα κατορθώσω μόνο έναν απ’ το ανήλεο κύμα να γλιτώσω;» Edgar Allan Poe.

Λάμψεις πριν από το ξημέρωμα
Επιστροφή… φορτωμένοι με καλή ψαριά
Βάτσες: ίσως η ομορφότερη παραλία του νησιού
Πέργκολα που ζήλεψε του Παλιόμυλου τα φτερά

Προτάσεις

info's

Ευχαριστούμε για τη φιλοξενία το Viva Mare Traditional Studios στη Χώρα της Αστυπάλαιας. Παραδοσιακή διακόσμηση και μαγευτική θέα, που χαρίζει πολύτιμες στιγμές χαλάρωσης. Τηλ. 22430 61571-2, κιν. 6945 431485, www.astypaleavivamare.gr Η καλύτερη λύση για να γνωρίσει κανείς όλο το νησί και τις πολλές παραλίες του είναι η ενοικίαση οχήματος σε προσιτές τιμές από το Vergouli Car & Moto Rental στον Πέρα Γιαλό. Τηλ. 22430 61351, κιν. 6970 101410, 6979 107882, www.rent-a-car-astypalaia.com Ιδανική επιλογή για να απολαύσει κανείς τα τοπικά εδέσματα του νησιού είναι το εστιατόριο Άγονη Γραμμή στο κέντρο της Χώρας, απέναντι από τους ανεμόμυλους. Η άριστη ποιότητα, η άψογη εξυπηρέτηση και το χαμόγελο της ιδιοκτήτριας, κ. Μαρούλας Κουσουλίνη, είναι από τους λόγους που θα σας κάνουν να το επισκεφτείτε ξανά και ξανά. Άψογο ρακόμελο και μουσικές βραδιές. Τηλ. 22430 62102. Μετά από ένα απολαυστικό μπάνιο στο Λιβάδι, επισκεφτείτε το εστιατόριο Γεράνι με τους εκλεκτούς μεζέδες και τα ψαρικά του. Η διακόσμηση στην όμορφη αυλή του φανερώνει το μεράκι της ιδιοκτήτριας, κ. Φρόσως Γιαννάρου. Διαθέτει επίσης και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Τηλ. 22430 61484-61337, κιν. 6942 263926, www.astypalaiagerani.gr

Θα το βρείτε στο

τεύχος 107

0
Shares

Σας αρέσει το site μας?

Ακολουθήστε μας στα social και δεν θα το μετανιώσετε...

0
Shares