Στο βασίλειο του νερού

H άγνωστη Δυτική Αιτωλοακαρνανία

Κάνε άλμα πιο γρήγορο από τη φθορά· ο στίχος από τη Μαρία Νεφέλη του Οδυσσέα Ελύτη έρχεται όλο και πιο συχνά στη σκέψη μου τελευταία. Αλλοπρόσαλλοι καιροί και πώς να υπερνικήσεις τη φθορά; «Με το ταξίδι», αποκρίνεται η εσωτερική μου φωνή επειδή έχει τη δύναμη να διαστέλλει τον αδυσώπητο χρόνο…

Κάπως έτσι, παρακινήθηκα και άφησα πίσω μου τον φόβο και την αναβλητικότητα των ημερών προκειμένου να εξερευνήσω ένα άγνωστο κομμάτι του μεγαλύτερου νομού της χώρας, που δικαίως έχει χαρακτηριστεί ως βασίλειο του νερού. Εδώ εκβάλλουν τα νερά τους δύο ποτάμια, ο Εύηνος και ο Αχελώος, με το ζωογόνο ύδωρ τους να είναι παρών …παντού. Σε ποτάμια, λίμνες και λιμνοθάλασσες, υδροβιότοπους και θαλασσινά νερά, στους ψαράδες και τους κάμπους, στην εύφορη βλάστηση, τα χιλιάδες ζώα και τα υδρόβια πουλιά.

Με τις αισθήσεις μου απόλυτα ανοιχτές, βρίσκομαι στο Μεσολόγγι προκειμένου να συναντηθώ με τον Αλέξανδρο Παναγιωτόπουλο, δημιουργό του μη κερδοσκοπικού οργανισμού Messolonghi by Locals που, μεταξύ άλλων, ασχολείται με προγράμματα εναλλακτικού τουρισμού και οικοτουρισμού. Συνοδεία τσίπουρου και ντόπιου αυγοτάραχου, πολύ γρήγορα σπάσαμε τον πάγο και πιάσαμε κουβέντα για την περιοχή. Με άκρατο ενθουσιασμό ο Αλέξανδρος δε σταμάτησε να αναφέρει συνεχώς διαδρομές, μονοπάτια, ιστορικά στοιχεία αλλά και διάφορες δράσεις που στόχο έχουν τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς και του σπάνιου περιβαλλοντικού πλούτου της περιοχής. Με τόσες πολλές πληροφορίες και τη θετική ενέργεια του Αλέξανδρου, πραγματικά δεν έβλεπα την ώρα να ξεκινήσω…

Λιμνοθάλασσα Πόρτο και Παραλία Λούρου

«Το φως στην περιοχή του Μεσολογγίου είναι εκπληκτικό», μου είχε πει με έμφαση ο Αλέξανδρος. «Στην ανατολή και στη δύση του ηλίου βλέπεις χρώματα στον ουρανό που δε συναντάς αλλού!» Με αυτή την σκέψη κοιμήθηκα, μέχρι που το ξυπνητήρι χτύπησε από τα αχάραγα προκειμένου να προλάβω. Νύχτα ακόμα, κινούμαι γρήγορα να προφτάσω την ανατολή στη Λιμνοθάλασσα Πόρτο και συγκεκριμένα στην παραλία του Λούρου. Η διαδρομή μέχρι εκεί, απλά εκπληκτική! Διασχίζω ατελείωτες χωμάτινες λωρίδες γης, ενώ δίπλα μου εναλλάσσεται η λιμνοθάλασσα με τα λασποτόπια, τους αλμυρόβαλτους και τα τοπία στέπας. Το πρωινό φως έχει αρχίσει να κατακλύζει τον ορίζοντα και διακρίνω κοπάδια από αγελάδες και χοίρους να κινούνται ελεύθερα στη φύση. Λίγο πιο πέρα, σμήνη πουλιών σηκώνονται από το νερό και κινούνται ρυθμικά στον ουρανό. Αρμονία! Ένα οικοσύστημα σε ισορροπία. Κατεβαίνω από το αυτοκίνητο να ρουφήξω την πρωινή δροσιά και να απολαύσω τα υπέροχο θέαμα. Μοιάζει σαν να παρακολουθώ την απαρχή της ζωής στον πλανήτη. Ένα κοπάδι από αγελάδες κοντοστέκεται και με κοιτάζει ακίνητο. Είμαι ‘εισβολέας’ στο σπίτι τους, και οφείλουν να αξιολογήσουν την 'απειλή'. Κοιταζόμαστε κατάματα για λίγα ατελείωτα βουβά δευτερόλεπτα και στη συνέχεια όλες μαζί, αφού σιωπηρά αποφάσισαν ότι δεν αποτελώ κίνδυνο, με προσπερνούν με ελαφρύ ποδοβολητό. Ο ήχος από τα ζώα, οι μυρωδιές του πρωινού κι ο πορφυρός ουρανός που προϋπαντεί τον ζωοδότη ήλιο με κάνουν να νιώθω ότι βρίσκομαι σε άγνωστο τόπο και χρόνο. Σιγά σιγά, ο ήλιος ανεβαίνει στο στερέωμα και διαχέει στην πλάση πορτοκαλί, ροζ και κόκκινες αποχρώσεις. Oι λέξεις ωχριούν μπροστά στη φυσική ομορφιά που αντικρίζουν τα μάτια...
Συνεχίζω για την παραλία του Λούρου, μια στενή παραλιακή λωρίδα που βρίσκεται μεταξύ της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγίου, του Πατραϊκού κόλπου και του Ιονίου πελάγους. Είναι μια απέραντη αμμώδης ακτή – μήκους 17 χλμ. – που αποτελεί προστατευόμενο υδροβιότοπο. Αυτή την εποχή είναι έρημη από κόσμο. Παρατηρώ τις αμμοθίνες, τους κέδρους, τις δάφνες, τα αρμυρίκια και τα κρινάκια της άμμου που κατακλύζουν τη ζώνη μετάβασης προς τη θάλασσα. Εδώ, οι λουόμενοι έχουν κατασκευάσει αυτοσχέδια ξύλινα κτίσματα για να προστατεύονται από την καλοκαιρινή ζέστη και τον ήλιο. Κλείνω για λίγο τα μάτια κι αφήνομαι στις ζωηρές ηλιαχτίδες που μου ζεσταίνουν το πρόσωπο.

Κατοχή, Αρχαίες Οινιάδες

Είχα διαβάσει ότι η σύζυγος του Αλή Πασά των Ιωαννίνων έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής της κάπου στην περιοχή και, γοητευμένη από την ιστορία της, είχα την επιθυμία να επισκεφτώ το χωριό, προκειμένου να δω τον πύργο της. Έτσι, έφτασα στην Κατοχή, μια πανέμορφη κωμόπολη χτισμένη στις όχθες του Αχελώου, 26 χλμ. από το Μεσολόγγι. Ανηφόρισα τα γραφικά σοκάκια – το χωριό είναι χτισμένο πάνω σε λόφο – μέχρι που έφτασα στην κορυφή, εκεί που σήμερα στέκουν η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου και τα ερείπια του «Πύργου» ή «Κούλια» της Κυρά Βασιλικής (από την τουρκική λέξη kule, που σημαίνει επίσης πύργος). Από το στρατηγικής σημασίας σημείο αυτό, αγνάντεψα τη θέα στο ποτάμι και στο εύφορο τοπίο, κλείνοντας έπειτα την όμορφη βόλτα με έναν τονωτικό καφέ στο καφενείο του χωριού. Πολύ κοντά στην Κατοχή βρίσκεται και ο αρχαιολογικός χώρος των Οινιάδων, μιας σπουδαίας πόλης των Ακαρνάνων που γνώρισε μεγάλη οικονομική και πολιτισμική άνθιση. Ήταν χτισμένη στον – κατάφυτο έως σήμερα – λόφο με βελανιδιές και διέθετε επιβλητική οχύρωση. Μεγάλα δείγματα της ένδοξης οχυρωματικής τέχνης παραμένουν ακόμη στη θέση τους προκαλώντας αίσθηση στον επισκέπτη. Εντός της οχύρωσης σώζονται ερείπια από διάφορα δημόσια κτήρια της Αγοράς, όπως το βουλευτήριο και το αρχαίο θέατρο. Οι κερκίδες του, λαξευμένες στον βράχο, παρά τη φθορά του πετρώματος, έχουν σε μεγάλο ποσοστό επιζήσει μέχρι τις μέρες μας. Κάθισα για λίγο επάνω τους προσπαθώντας να φανταστώ, εκεί γύρω στον 3ο - 4ο αιώνα π.Χ., το θέατρο γεμάτο να πάλλεται από τους θεατές των παραστάσεων.Όμως, ο λόγος για να επισκεφθεί κάποιος τον αρχαιολογικό χώρο κρύβεται λίγα μέτρα πιο κάτω. Και όπως εμφατικά μου είπε ο φύλακας που ξεκλείδωνε την πόρτα για να περάσω, «πρόκειται να δεις κάτι που δεν έχεις ξαναδεί πουθενά!» Είμαι καταμεσής της ξηράς – και όμως – στη βάση της βορειοδυτικής πλαγιάς του οχυρωμένου λόφου βρισκόταν το αρχαίο λιμάνι των Οινιάδων! Κάτω από την Ακρόπολη, κάθετα στον λαξευμένο βράχο, έχουν ανασκαφεί εγκαταστάσεις ελλιμενισμού. Έχουν έρθει στο φως τα διαζώματα που χρησιμοποιούνταν για την εξώλκυση και επισκευή των πλοίων, οι δέστρες των καραβιών και οι βάσεις των μεγάλων μεταλλικών κρίκων. Το νεώριο ήταν στεγασμένο και σε πλήρη λειτουργία μέχρι τα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ. όταν, για άγνωστο λόγο, η στέγη υποχώρησε και οι κιονοστοιχίες κατέρρευσαν καθιστώντας αδύνατη την χρήση του. Ο φύλακας είχε δίκιο, βρισκόμουν μπροστά στο καλύτερο – ίσως – σωζόμενο νεώριο του αρχαίου κόσμου!

Βλέποντας τις παραδοσιακές τεχνικές αλιείας, που χρησιμοποιούν ως σήμερα οι ψαράδες, είναι σα ν' ανοίγεις ένα παράθυρο κατανόησης στον αιώνιο μόχθο του ανθρώπου για επιβίωση και προκοπή.

Ψαράς σε παραδοσιακό διβάρι.
Αυγοτάραχο Π.Ο.Π. Μεσολογγίου.
Ροζ φλαμίνγκο στη λιμνοθάλασσα Πόρτο.
Δάσος Φράξου.

Το δάσος Φράξου καλύπτει σήμερα μια έκταση περίπου 600 στρεμμάτων, όπου βρίσκουν καταφύγιο πολλά πτηνά, ερπετά και αμφίβια

 

Παλαιομάνινα, Λιμνοθάλασσα Θολής

Την επόμενη μέρα ξεκίνησα για την Παλαιομάνινα, το μεγαλύτερο από τα έξι βλαχοχώρια της Ακαρνανίας. Ένα αγροκτηνοτροφικό χωριό κοντά στις όχθες του Αχελώου, με πλούσια πολιτιστική κληρονομιά. Εδώ κατά την αρχαιότητα, βρισκόταν η Αρχαία Σαυρία όπου έχουν ανασκαφεί τάφοι γεωμετρικών και ύστερων κλασικών χρόνων. Πριν συναντήσω τους ψαράδες στη λιμνοθάλασσα Θολής, ήθελα να προλάβω να περπατήσω λίγο στην περιοχή που κατοικείται αδιάλειπτα από την 3η π.Χ. χιλιετία. Ο λόφος που υψώνεται πίσω από το σχολείο είναι διάσπαρτος από τα θεμέλια της αρχαίας πόλης και προσφέρει ένα εκπληκτικό πανόραμα της γύρω περιοχής, μέχρι την πόλη του Αγρινίου. Έκατσα λίγο κάτω από τη φουντωτή βελανιδιά στην κορυφή του αφήνοντας τις σκέψεις να παρασυρθούν από το ελαφρύ αεράκι. Το ραντεβού με τους ψαράδες είχε οριστεί για το μεσημέρι. Οδηγώντας προς το σημείο όπου θα έβρισκα τη βάρκα για τη βόλτα στη λιμνοθάλασσα, πέρασα αναρίθμητα σμήνη μεταναστευτικών πουλιών. Εντυπωσιακά και αγέρωχα, τα περισσότερα απομακρύνθηκαν ήρεμα όταν προσπάθησα διακριτικά να τα πλησιάσω. Είχα μεγάλη λαχτάρα να βιώσω τη λιμνοθάλασσα «από μέσα». Όταν δύο από τους άφθονους ψαράδες της περιοχής μου είπαν ότι μπορούν να με πάνε σε κάποιο από τα διβάρια (ιχθυοτροφεία) της, δεν μπορούσα να συγκρατήσω τον ενθουσιασμό μου. Η λιμνοθάλασσα Θολής, εκτός από σπουδαίο οικοσύστημα, παρέχει τροφή και εργασία σε ένα μεγάλοποσοστό των κατοίκων της περιοχής. Και προκειμένου να αξιολογήσει κάποιος τη φυσική και πολιτισμική αξία της, καλό είναι να γνωρίσει όλα τα κομμάτια του παζλ. Βλέποντας τις παραδοσιακές τεχνικές αλιείας, που χρησιμοποιούν ως σήμερα οι ψαράδες, είναι σα ν' ανοίγεις ένα παράθυρο κατανόησης στον αιώνιο μόχθο του ανθρώπου για επιβίωση και προκοπή. Και όσο και να προσπαθείς να το αποφύγεις, νιώθεις έναν σεβασμό προς τους ανθρώπους εκείνους που παρά τη σύγχρονη ψηφιακή εποχή επιμένουν σε παραδοσιακά μέσα.

Βαλτί, στις εκβολές του Αχελώου

Πώς θα στέκονταν μια επίσκεψη στο βασίλειο του νερού, σκέφτομαι, αν δεν περιλάμβανε τις εκβολές του Αχελώου… Γνωστός και ως Ασπροπόταμος, είναι ο δεύτερος σε μήκος ποταμός της Ελλάδας και ο πλουσιότερος σε νερά. Οι ψαράδες μού είχαν πει πως ένα βατό μέρος των εκβολών του είναι το Βαλτί, κι έτσι την τρίτη ημέρα ξεκίνησα για το σχεδόν ερημωμένο ψαροχώρι. «Μπορείς να περπατήσεις στα γύρω μονοπάτια και, σχεδόν μετά βεβαιότητας, στα σημεία που η βλάστηση υποχωρεί, θα πετύχεις «στεριανούς» ψαράδες να επιδίδονται στη διαλογιστική διαδικασία του ψαρέματος». Πράγματι, λοιπόν, συνάντησα αρκετούς ντόπιους ερασιτέχνες ψαράδες που έρχονται απλά… για να ξεσκάσουν. «Είναι για μας εκτόνωση», θα μου πει μια κυρία που παραδέχτηκε ότι ψάρευε αρκετές ώρες χωρίς ιδιαίτερο αποτέλεσμα. Άκρως χαλαρωτική και για μένα η βόλτα στο Βαλτί... Πού και πού παρατηρώ το κεφαλάκι κάποιας χελώνας να προβάλλει, σχεδόν κοροϊδευτικά μέσα από το νερό – έτσι για λίγο να κοιτάξει πριν καταβυθιστεί και πάλι.

Δάσος Φράξου

«Μη φύγεις αν δεν επισκεφτείς το Δάσος του Φράξου στο Λεσίνι», μου είπαν οι ψαράδες όταν πιάσαμε κουβέντα για τις ομορφιές της περιοχής. «Έχει χαρακτηριστεί Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης και σίγουρα θα εντυπωσιαστείς». Πράγματι, ο Φραξιάς του Λεσινίου είναι ένα σπάνιο στην Ελλάδα ενιαίο υπόλειμμα φυτοκοινωνίας. Λόγω των υπερβολικών υλοτομιών, των αποστραγγιστικών έργων, της γεωργίας κλπ., ανάλογοι οικότυποι – όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και σε όλα τα Βαλκάνια – έχουν πια εκλείψει. Το δάσος καλύπτει σήμερα μια έκταση εξακοσίων περίπου στρεμμάτων, όπου βρίσκουν καταφύγιο πολλά πτηνά, ερπετά και αμφίβια. Προκειμένου μάλιστα να μην διαταράσσονται σημαντικά οι φωλιές τους, έχει κατασκευαστεί πλακόστρωτο μονοπάτι, μήκους 3,5 χλμ., για την περιήγηση των επισκεπτών. Στη βόλτα αυτή, εκτός από φράξους συνάντησα λεύκες, δάφνες, φτελιές και ιτιές – κυριολεκτικά πνιγμένες στα αναρριχητικά και θαμνώδη φυτά. Η πυκνή βλάστηση, σε συνδυασμό με τη μυρωδιά και την υγρασία, καθώς ο ήλιος σε πολλά σημεία δεν κατορθώνει να φτάσει στο έδαφος, δημιουργούν πραγματικά την αίσθηση ζούγκλας. Μια αίσθηση η οποία επιτείνεται από το ύψος των αιωνόβιων δέντρων που υψώνονται σα χέρια προς τον ουρανό σε ένδειξη… προσευχής, ικεσίας προς το Θείο. Ίσως για να σπλαχνιστεί το ανθρώπινο είδος και του να δείξει επιείκεια, μέχρι το φτωχό μας μυαλό να αντιληφθεί πού βρίσκεται ο πραγματικός πλούτος της ζωής.

 

 

Αρχαίο Θέατρο Οινιάδων
Αρχαίο Θέατρο Οινιάδων
Στη λιμνοθάλασσα Πόρτο βρίσκουν καταφύγιο πάνω από 280 είδη πουλιών και η περιοχή ενδείκνυται για την παρατήρησή τους.
Παραλία Λούρου.

Προτάσεις

info's

Ευχαριστούμε τον Αλέξανδρο Παναγιωτόπουλο και τον οργανισμό Messolongi by Locals για τις πολύτιμες πληροφορίες. Περισσότερα για τις διαδρομές, τις δράσεις και τις εκδηλώσεις του: www.messolonghibylocals.com.

Θα το βρείτε στο

τεύχος 128

0
Shares

Σας αρέσει το site μας?

Ακολουθήστε μας στα social και δεν θα το μετανιώσετε...

0
Shares