Αφαία είναι η άφαντη

Στης Αίγινας τα περασμένα καλοκαίρια τρέχουν οι σκέψεις, γιατί όπως έχει γράψει ο νομπελίστας Ελύτης: «Σταθερά τα παμπάλαια πράγματα μες στα τωρινά μας επιβιούν». Άλλωστε πώς ν’ αντέξεις τη σφοδρή δίνη του φετινού Σεπτέμβρη… Ο αέρας μας πήρε και μας σήκωσε και το νερό μας έπνιξε. Κι εκεί που περιμέναμε καλοσύνες, δροσούλες, συναυλίες, παραστάσεις, αρχαίες τραγωδίες και φώτα, οι τραγωδίες γίνανε σύγχρονες και τώρα μόνο οι αστραπές τ’ ουρανού φωτίζουν τη σκοτεινιά μας. Δώστου τα κινητά να λαμβάνουν μηνύματα από το 112. Προειδοποίηση για ακραία καιρικά φαινόμενα, καταιγίδες και πλημμύρες, αφού οι φωτιές σβήσανε πια, αφήνοντας πίσω τους κρανίου τόπο. Κλειστήκαμε σπίτι· μες το λήθαργό μας γαντζωνόμαστε από τις αναμνήσεις, το ουράνιο τόξο της ψυχής μας.

Την αποκαλούν «Νύμφη του Σαρωνικού» την Αίγινα. Ένας μύθος λέει ότι πρώτοι της κάτοικοι ήταν οι Μυρμιδόνες, δηλαδή μυρμήγκια που ο Δίας αποφάσισε να μεταμορφώσει σε ανθρώπους. Μετά την κατοίκησαν οι Φοίνικες, λαός θαλασσινός, πειρατικός, άψογος στο εμπόριο. Λέγεται, μάλιστα, ότι είχαν εγκαταστήσει στο νησί «πορφυρεία», εργαστήρια επεξεργασίας πορφύρας. Η πορφύρα είναι ένα μικρό θαλασσινό όστρακο, που έχει σχήμα σπείρας, και ήταν άφθονο στον Σαρωνικό. Μετά από μια ιδιαίτερη και κοπιαστική επεξεργασία μεγάλων ποσοτήτων, κατάφερναν να εξάγουν το «πορφυρούν χρώμα», το σπάνιο βαθύ κόκκινο. Με αυτό έβαφαν τους μανδύες των βασιλιάδων κι αποτελούσε το χρώμα-σύμβολο της εξουσίας. Μέσα στους αιώνες βέβαια, το κόκκινο έγινε χρώμα-σύμβολο επαναστάσεων, αγώνων, εξεγέρσεων και λαϊκών ξεσηκωμών. Μετά τους Φοίνικες, ήρθαν οι Κρήτες, του Κρητομυκηναϊκού πολιτισμού. Η λατρεία της Αφαίας αρχικά συνδέθηκε με τη Βριτόμαρτη και τη Δίκτυννα, θεότητες που λατρεύονταν στη Μινωική Κρήτη. Και κάπου εκεί, σε αυτήν την εποχή, αρχίζει ο μύθος της Αφαίας.

Η ωραία κόρη του Δία και της Κάρμης, κυνηγημένη από τον Μίνωα, τον βασιλιά της Κρήτης, πέφτει στη θάλασσα. Η νεαρή θεότητα επιζεί και για να γλυτώσει μια για πάντα και από τον Μίνωα και από τους ψαράδες που την ερωτεύτηκαν, αποφασίζει να εξαφανιστεί, να γίνει άφαντη, να κρυφτεί. Γίνεται α-φαία, δηλαδή αυτή που δεν φαίνεται. Άλλος μύθος λέει ότι οι ψαράδες την έσωσαν κι εκείνη από ευγνωμοσύνη έγινε προστάτιδά τους… Το πιο ωραίο μέρος της Αίγινας διάλεξε να κρυφτεί. Μέσα στα δέντρα, μέσα στο δάσος – ίσως για αυτό και η λατρεία της συνδέθηκε με αυτήν της θεάς Άρτεμης. Γιατί η Αφαία κρύφτηκε στα λημέρια της θεάς της άγριας φύσης, της αμαζόνας των δασών. Με το πέρασμα των χρόνων η Αφαία ταυτίστηκε με τη θεά Αθηνά κι έτσι ο ναός έλαβε το όνομα της Αφαίας Αθηνάς.

Τα αγάλματα που κοσμούσαν τα αετώματα του ναού δεν θα τα δει ο σημερινός επισκέπτης. Τα γλυπτά που ήρθαν στο φως με τις ανασκαφές που έγιναν το 1811 από τον Βρετανό αρχιτέκτονα Charles Cockerell και τον Γερμανό βαρόνο Von Hallerstein, μεταφέρθηκαν αρχικά στην Αθήνα, έπειτα στη Ζάκυνθο και στη συνέχεια στη Μάλτα και στη Ρώμη, πριν καταλήξουν στη Γλυπτοθήκη του Μονάχου. Έγιναν «άφαντα» δηλαδή κι αυτά. Πώς θα ήταν άραγε σήμερα ο ναός αν τα αγάλματα έστεκαν στη θέση τους; Το δυτικό αέτωμα του ναού το είχε φιλοτεχνήσει ο Αιγινήτης Κάλλων και περιλάμβανε δεκατρία αγάλματα που χρονολογούνται στην εποχή πριν από τους Μηδικούς πολέμους. Στο μέσο του αετώματος κυρίαρχη ήταν, όρθια, η θεά Αθηνά. Τριγύρω της μάχονταν πολεμιστές, δίπλα στο σώμα ενός πολεμιστή που είχε πέσει στη μάχη. Το ανατολικό αέτωμα λέγεται πως το επιμελήθηκε ο σπουδαίος εκπρόσωπος του αυστηρού ρυθμού στη γλυπτική, ο Αιγινήτης Ονάτας, βάζοντας τη σφραγίδα της τέχνης του στα χαμόγελα των ηρώων. Ο ναός της Αφαίας προηγήθηκε χρονικά εκείνου του Παρθενώνα και θεωρείται προπομπός. Είναι εντυπωσιακό κι ασύλληπτο ότι σχηματίζει ένα νοητό ισοσκελές τρίγωνο με τον ναό του Παρθενώνα και τον ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο. Οι αρχαίοι αγαπούσαν τα τρίγωνα κι ο αριθμός τρία, που ήταν γι’ αυτούς ιερός, κατά μία εκδοχή συνδέεται με την έμπνευση, την τέχνη και τη γέννηση, την αρχή, το παρόν και το μέλλον.

Τα χρώματα της ανατολής ντύνουν όμορφα τον τόπο κι αγκαλιάζουν τα λευκά μάρμαρα του αρχαίου ναού που είναι φτιαγμένος στο νοτιοανατολικό μέρος του νησιού. Η Αττική απέναντι κι η θάλασσα στα πόδια. Πολύ όμορφα είναι και στο μικρό καφέ, δίπλα στον αρχαιολογικό χώρο. Είναι υπέροχη η θέα στη θάλασσα από κει ψηλά, αγναντεύοντας τον Σαρωνικό και την παραλία της Αγίας Μαρίνας. Η Ζωρζ Σαρή στο πρώτο βιβλίο της «ο θησαυρός της Βαγίας» που εκδόθηκε το 1969, βάζει τους ήρωές της, μια παρέα παιδιών, να ψάχνουν στον ναό της Αφαίας για τις λίρες που είχε κλέψει ο Γερμανός στρατιώτης στην Κατοχή από το σπίτι της οικογένειας που έμενε. Θυμάμαι που έβλεπα την τηλεοπτική μεταφορά του βιβλίου στους ασπρόμαυρους δέκτες μας, τη δεκαετία του ΄80, και προς έκπληξή μου τη βρήκα να υπάρχει σήμερα στο Ertflix. Μαζί με την αναζήτηση του κρυμμένου θησαυρού ερχόταν στην επιφάνεια το φως, η χαρά, η ανεμελιά, ο ήλιος της Ελλάδας. Άφαντα πια κι αυτά, σαν την Αφαία... Μα η αύρα από τον κόλπο γεμίζει λίγη χαρμοσύνη την καρδιά, που τόσο έχει ανάγκη σ΄ αυτούς τους δύσκολους καιρούς που μένουμε θεατές των γεγονότων…

Μαζί με την αναζήτηση του κρυμμένου θησαυρού ερχόταν στην επιφάνεια το φως, η χαρά, η ανεμελιά, ο ήλιος της Ελλάδας. Άφαντα πια κι αυτά, σαν την Αφαία...

Προτάσεις

Στο ίδιο τεύχος

0
Shares

Σας αρέσει το site μας?

Ακολουθήστε μας στα social και δεν θα το μετανιώσετε...

0
Shares