Τα Κύθηρα ή Τσιρίγο, όπως τα ονόμαζαν οι Ενετοί, βρίσκονται στο σημείο που το Ιόνιο συναντά το Μυρτώο και το Κρητικό πέλαγος! Κι ενώ είναι ένα από τα Επτάνησα, ανήκουν διοικητικά στην περιφέρεια Αττικής, ενώ την ίδια στιγμή απέχουν μόλις 15 μίλια από το λιμάνι της Νεάπολης. Μινωίτες, Φοίνικες, Σπαρτιάτες, Ρωμαίοι και στη συνέχεια Βυζαντινοί, Ενετοί, Άγγλοι και Μανιάτες άφησαν έντονο το στίγμα της παρουσίας τους στο νησί. Κι ίσως αυτή η πολυπλοκότητα και η πολυπολιτισμική παρουσία μέσα στο πέρασμα των αιώνων, έχει συμβάλει στον ιδιαίτερο χαρακτήρα του νησιού…

Το «Νησί» των Ομηρικών επών, το νησί της Κυθέρειας Αφροδίτης, τα αγαπημένα μας Κύθηρα παραμένουν γεμάτα από θέλγητρα. Ένα νησί με έντονο ανάγλυφο – χαμηλά βουνά, χαράδρες και καταρράκτες – μέσα σε ένα πανέμορφο φυσικό τοπίο από πεύκα και αυτοφυή βλάστηση, που εναλλάσσεται ομαλά με τις αγροτικές καλλιέργειες όπου κυριαρχεί η ελιά. Το πιο χαρακτηριστικό δείγμα του βοτανικού πλούτου των Κυθήρων είναι η «Σεμπρεβίβα», ένα φυτό εμβληματικό του νησιού. Το ιταλικό της όνομα προέρχεται από τις λέξεις sempre viva και σημαίνει «πάντα ζωντανή». Της το έδωσαν οι Βενετσιάνοι, που παρατήρησαν ότι το φυτό όχι μόνο δεν ξεραίνονταν μετά το κόψιμο του αλλά επιπλέον διατηρούσε για πολλά χρόνια το όμορφο κίτρινο χρώμα των λουλουδιών του.

Το μέλι

 

Η αυτοφυής βλάστηση του νησιού χαρακτηρίζεται από μια μεγάλη ποικιλία αρωματικών φυτών και βοτάνων, που κυριαρχεί το θυμάρι. Το γεγονός αυτό αξιοποίησαν οι κάτοικοι του νησιού, δημιουργώντας σταθερά μια αξιόλογη μελισσοκομική παραγωγή από θυμαρίσιο μέλι με πλούσια αρώματα και χαρακτηριστική γεύση. «Το μέλι μας έχει αρχίσει να γίνεται ιδιαίτερα γνωστό στην ελληνική αγορά τα τελευταία χρόνια, χάρη στα ιδιαίτερα αρωματικά χαρακτηριστικά που του προσδίδει το ξηροθερμικό κλίμα, το βραχώδες του εδάφους και η γειτνίαση με τη θάλασσα», μας εξηγεί ο πρόεδρος του μελισσοκομικού Συνεταιρισμού Σπύρος Ανέστης. «Σημαντική επίσης είναι η ποικιλία των βοτάνων που «τρυγάνε» τα μελίσσια μας, όπως θρούμπι, φασκόμηλο, ρίγανη και φυσικά το θυμάρι που κυριαρχεί». Ο Συνεταιρισμός φτιάχτηκε το 1996 με σκοπό την οργάνωση των μεμονωμένων παραγωγών. Σήμερα αριθμεί 34 μέλη και βρίσκεται στη διαδικασία κατασκευής σύγχρονου τυποποιητηρίου στα Αρωνιάδικα, που θα του επιτρέψει να μειώσει το κόστος παραγωγής και να μπορέσει να καλύψει την ολοένα και μεγαλύτερη ζήτηση για το προϊόν.

Αναζητώντας πληροφορίες για τη μελισσοκομία του νησιού, είναι αδύνατον να μη συναντήσεις και τον παλιό μελισσοκόμο Γιάννη Πρωτοψάλτη. Μας υποδέχτηκε στην αυλή του ξενώνα του, στο χωριό Μητάτα. Ο ξενώνας «Απλυνόρι» είναι ιδανικός για μεγάλες παρέες που αγαπάνε την ορειβασία και στο πρωινό του κυριαρχούν τα τοπικά προϊόντα και φυσικά το μέλι του κυρίου Γιάννη. «Τα μελίσσια μας έχουν εξαιρετικά μικρή παραγωγή, που μπορεί να φτάσει στις καλύτερες περιπτώσεις το ένα τρίτο της παραγωγής των μελισσοκόμων άλλων περιοχών γιατί οι μέλισσες περιορίζονται στις ανθοφορίες του νησιού. Γι’ αυτό και το προϊόν μας φαίνεται ακριβό. Όμως η μικρή αυτή παραγωγή είναι που τελικά δίνει το εξαιρετικό αποτέλεσμα, το οποίο γεύεται ο καταναλωτής». Με ενθουσιασμό μας μίλησε για τις δράσεις του Κυθηραϊκού Ιδρύματος Πολιτισμού και Ανάπτυξης και τις προσπάθειες που γίνονται για την ανάπτυξη μελισσοκομικού πάρκου, αλλά και την επικείμενη πιστοποίηση των πρώτων ελαιοπαράγωγών που παράγουν με παραδοσιακές μεθόδους φιλικές προς την βιοποικιλότητα και το τοπίο των Κυθήρων.  

 

Το ελαιόλαδο

 

Στη διαδρομή προς το χωριό Λιβάδι οι ελιές κυριαρχούν στο άνυδρο τοπίο. Εδώ, στον Αγροτικό Συνεταιρισμό του χωριού, έναν από τους παλιότερους της χώρας, μας περίμενε ο διαχειριστής Κώστας Κασιμάτης. «Οι ελαιώνες των μελών μας είναι μικροί και ο τρόπος παραγωγής παραμένει παραδοσιακός. Ο σημαντικός αριθμός παραγωγών που καλλιεργούν τα χωράφια τους με βιολογικές μεθόδους και η ύπαρξη σημαντικού αριθμού μελισσοκόμων καθιστά τους ψεκασμούς απαγορευτικούς, γι’ αυτό και στο νησί δεν πραγματοποιείται πρόγραμμα δακοκτονίας». Το εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο του Συνεταιρισμού έχει τα ιδαίτερα πικάντικά χαρακτηριστικά της άνυδρης κορωνεϊκης ελιάς, όμως η μικρή ποσότητα παραγωγής περιορίζει τη διάθεση του στην ελληνική αγορά.

 

Παξιμάδια από τον Καραβά

 

Αν και δεν έπρεπε να μας εντυπωσιάζει, ο μεγαλύτερος καταναλωτής του Κυθηραϊκού ελαιόλαδου είναι οι τοπικοί φούρνοι που παράγουν το πιο διάσημο παραδοσιακό προϊόν των Κυθήρων, το λαδοπαξίμαδο. Αυτό παρασκευάζεται με λευκό αλεύρι, που ζυμώνεται μαζί με εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο, νερό, μαγιά κι αλάτι, δημιουργώντας ένα παξιμάδι αφράτο και τραγανό με ξεχωριστή γεύση γεμάτη αρώματα ελιάς! Την ιδιαίτερη σχέση των δύο προϊόντων, ελαιολάδου και παξιμαδιο, έχει αναδείξει με ιδιαίτερο τρόπο η οικογένεια Κορωναίου στο χωριό του Καραβά. Εδώ, ο Γιάννης Κορωναίος μετέτρεψε το παλιό λιοτρίβι του πατέρα του, που είχε σταματήσει να λειτουργεί από το 1964, σε ένα σύγχρονο και πραγματικά πρωτότυπο αρτοποιείο. Μπαίνοντας στον χώρο του καταστήματος, βρίσκεσαι ανάμεσα στα μηχανήματα ενός παραδοσιακού ελαιοτριβείου, όπως το παλιό «παχνί» με τις μυλόπετρες που γύριζαν τα ζώα για να αλέσουν τις ελιές και τα πιεστήρια στα οποία τοποθετούνταν η ελαιοζύμη ανάμεσα σε «ντορβάδες» ή «τσαντίλες» για να ξεχωρίσουν το ελαιόλαδο. Εδώ βρίσκεις κουλουράκια, αρτοποιήματα, αλλά κυρίως παξιμάδια όλων των ειδών και μεγεθών και για όλα τα γούστα, τα περισσότερα με παραδοσιακά συστατικά του νησιού. Παξιμάδια με ελιά και ρίγανη ή με θυμάρι και ντομάτα ιδανικά για νόστιμους μεζέδες, αλλά και παξιμάδια πορτοκαλιού ή με μέλι και αμύγδαλο για να συνοδεύσουν τον καφέ σου.

Παραδοσιακά γλυκίσματα

 

Στον φούρνο γνωρίσαμε και τις ροζέδες, ένα από τα πολλά παραδοσιακά γλυκίσματα του νησιού με βασικό συστατικό το αμύγδαλο. Πεντανόστιμες, με έντονη γεύση κανέλλας και γαρύφαλλου και πασπαλισμένς με άχνη ζάχαρη, οι ροζέδες φτιάχνονταν παραδοσιακά για τους γάμους και γι’ αυτό βασικό συστατικό τους είναι το μέλι, σύμβολο γονιμότητας και ευζωίας. Οι πολλές επιρροές του νησιού από τους κατά καιρούς κατακτητές και κατοίκους του, έχουν δημιουργήσει μια πλούσια γαστρονομική κουλτούρα, με γλυκίσματα όπως το βενετσιάνικης καταγωγής παστιτσέτο, με πλούσια αρώματα βούτύρου και μαρμελάδα κυδώνι και η «πάστα μύλου», κληρονομιά της εποχής της Αγγλοκρατίας, που το όνομα της το πήρε από τον χειρόμυλο, στον οποίο αλέθονται καλά τα ξεφλουδισμένα αμύγδαλα για την παρασκευή της. 

 

Βιολογικά από το Αγρόκτημα Αστάρτη

 

Δεν μπορούσαμε να φύγουμε από τον Καραβά χωρίς να περάσουμε από το Κτήμα Αστάρτη του παλιού φίλου Χάρη Τζωρτζόπουλου, που μας καλωσόρισε με το γνώριμο ζεστό χαμόγελο του. Μετά τις σπουδές του στον αγροτικό τομέα, ο Χάρης αποφάσισε να εγκατασταθεί στο νησί και να ασχοληθεί με τις ελιές που είχε η οικογένεια του. Από την πρώτη στιγμή προχώρησε στην πιστοποίηση των κτημάτων του σύμφωνα με τις αρχές της βιολογικής γεωργίας. «Η Αστάρτη έβαλε το Κυθηραϊκό ελαιόλαδο στον ελαιοκομικό χάρτη μετά το 2000, μια που ήταν το πρώτο τυποποιημένο βιολογικό ελαιόλαδο του νησιού, προσανατολισμένο για την αγορά του εξωτερικού». Το ελαιόλαδο ήταν μόνο η αρχή και ακολούθησε το μέλι, το αλάτι, τα παξιμάδια.

«Το παξιμάδι με ενδιέφερε, ως ένα προϊόν με παράδοση στο νησί που συνδυάζεται με το ελαιόλαδο. Όμως ήθελα να κάνω κάτι διαφορετικό. Η επεξεργασία της ιδέας έγινε με έναν φίλο διαιτολόγο και ο σχεδιασμός μας είχε σαν σκοπό την δημιουργία προϊόντων συγκεκριμένης διατροφικής αξίας. Στάθηκε εξαιρετικά δύσκολο να βρω τα βιολογικά αλεύρια που ήθελα, όμως τελικά τα κατάφερα και έτσι δημιουργήθηκαν παξιμάδια αποκλειστικά από άλευρα ολικής άλεσης, σταριού, κριθαριού, δίκοκκου σταριού, βρώμης και αλάτι Κυθήρων».

«Στα Κύθηρα η συλλογή του αλατιού από τα βράχια γίνεται οργανωμένα, μέσω διαδικασίας που χρωστάμε στην Ιόνιο Πολιτεία. Έτσι το δικαίωμα συλλογής αλατιού δίνεται μέσω πλειοδοτικού διαγωνισμού. Εμείς συλλέγουμε αλάτι, κυρίως από τις βόρειες περιοχές του νησιού και την Αγία Πελαγία», συνεχίζει ο Χάρης. Από τα τέλη της άνοιξης και ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες ο δυνατός ήλιος εξατμίζει το νέρο που έχει παγιδευτέι στις κοιλότητες των βράχων. Από εκεί θα συγκεντρωθεί το ανώτερο του στρώμα, ο ανθός του αλατιού.

Το αγρόκτημα Αστάρτη είναι επισκέψιμο και οργανώνει γευσιγνωσίες ελαιολάδου κι άλλες εκπαιδευτικές δράσεις. Τα τελευταία χρόνια, ο Χάρης προσπαθεί να αναβιώσει την Πατρίκειο Γεωργική Σχολή Καραβά. Η Σχολή συστάθηκε ως κοινοφελές ίδρυμα το 1931, ακολούθησε η αγορά του κτήματος έκτασης 10 στρεμμάτων και περί τα μέσα της δεκαετίας του 1930 στεγάστηκε σε μοντερνιστικό κτίριο, σχεδιασμένο από τον μηχανικό το Παγκράτη. Λειτούργησε μέχρι το 1970 ως γεωργικό σχολείο και φυτώριο. «Η αναβίωση της Γεωργικής Σχολής γίνεται με στόχο τη δημιουργία ενός χώρου που θα μπορέσει να φιλοξενήσει δράσεις και εκδηλώσεις, οι οποίες θα αναδείξουν το πολιτιστικό δυναμικό καιιδιαίτερα τον πλούτο της αγροτικής παραγωγής και της γαστρονομικης παράδοσης του νησιού μας», μας εξηγεί ο Χάρης.

 

Από τον λαχανόκηπο στο τραπέζι της Σκάνδειας

 

Αποχαιρετίσαμε το κτήμα Αστάρτη και κατευθυνθήκαμε στην Παλαιόπολη, όπου βρισκόταν η Σκάνδεια, αρχαία πόλη και επίνειο των Κυθήρων. Εδώ, στην αυλή της ομώνυμης ταβέρνας μας περίμεναν ζεστά τα πεντανόστιμα πιάτα της κυρίας Ευανθίας. Η ταβέρνα φτιάχτηκε από την οικογένεια Πρωτοψάλτη στο παλιό αμπελοχώραφο το 1975. Ο μικρός κήπος παράγει όλο τον χρόνο φρέσκα βιολογικά λαχανικά για τις ανάγκες της κουζίνας της, που είναι προσανατολισμένη στην παραδοσιακή ελληνική κουζίνα και τα τοπικά προϊόντα του νησιού. Κάτω από τον ίσκιο της μεγάλης λεύκας απολαύσαμε εξαιρετικές μελιτζάνες με ξινόχοντρο και ντόπιο κατσικάκι στη γάστρα, μαγειρεμένο πάνω σε κληματόβεργες με δεντρολίβανο και, φυσικά, θυμάρι. Γεύσεις κι αρώματα που ξυπνούν μνήμες στο πανέμορφο νησί της Αφροδίτης.

 

 

Προτάσεις

0
Shares

Σας αρέσει το site μας?

Ακολουθήστε μας στα social και δεν θα το μετανιώσετε...

0
Shares